223428041

118 Józef Babicz

to stanowisko, w którym się najwięcej miarkują czynne potęgi z biernymi; stąd też jest tu suma życia w swej największej potędze.

Ad. II. Krainy wyniosłe traktowane są jako pośrednie ogniwo między krainami równymi i górzystymi. Wśród nich wyodrębniono:

1.    krainy stołów (Tafellander),

2.    krainy terasowatych pochyłości, czyli upłazów,

3.    wysoczyzny właściwe (Hochebene, plateau), które z kolei mogą być: a. wysoczyznami z górującym grzbietem (np. Wysoczyzna Śląska), b. wysoczyzną zaklęsłą (doliną albo kotliną wyniosłą np. Gobi).

Spośród form mniejszych na obszarze wysoczyzn wymienione zostały: wodomyje, wyrwy, nory, debry, wąwozy, parowy, jary, doły, padoły oraz opola (wysoczyzny niezalesione) i trawne (niezalesione obniżenia terenu).

Zostają również wyodrębnione części form wypukłych: podnóże, zbocz, szczyt oraz kształty zboczy: równe, wypukłe, zaklęsłe, faliste i ich związek z budową podłoża.

W morfologii krain wyniosłych gra ważniejszą rolę plaska i zaklęsła rzeźba ziemi od wypukłej rzeźby i samodzielnych kształtów, które dopiero wychodzą na jaw w krainie gór właściwych.

Ad. III. Krainy górzyste, w których potęgi czynnej natury występują w śmiałych, oderwanych i samodzielnych kształtach dzieli Pol na:

1.    krainy pagórków,

2.    krainy górzyste średniej wysokości,

3.    krainy alpejskie.

Jednocześnie wyróżnia on ze względu na formę skupienia wyniosłości krainę pasm i łańcuchów oraz oddzielnych grup i kęp pagórkowatych.

Ad. 1. Krainy pagórków — zbliżone do krain wyniosłych wysokością bezwzględną — charakteryzują się dużą rozmaitością pojedynczych form, które mogą mieć kształt: kopców, mogił, szeroko osiadłych dzwonów, kopy, odrębnych grzbietów, samotnych skał lub ostro u góry wydzierga-nych skałek. Ich wysokość może sięgać od 50 (wzgórek) do 500 stóp (pagórek) nad okolicą.

Spośród innych form tych krain — których związek z budową geologiczną został wskazany — zostały wymienione:

wyrchy — rozległe wzniesienia o łagodnych zboczach o stromo zakończonym wierzchołku,

wąwozisko — zbocz krain pagórkowatych poorana wąwozami, wąwóz — zagłębienie na pochyłych zboczach utworzone w miękkim gruncie pod wpływem nawalnych wód, zwozisko — wąwóz o łagodnych zboczach wskutek ich osunięć, zawozisko — dolina powstała z wąwozu wskutek daleko posuniętego spełzywania na jego zboczach,

wywóz — wąwozisko, którego oberwane zbocza usunięte zostały przez wodę,

wyciek, Cieklina — przedłużenie i wychylenie się wzgórza (należącego do większego pasma) ku równinie.

Ponadto jako formy wypukłe wymienione zostały: cyple, czuby, garby, czubatki, grzbiety, skałki, bełdy, berda, tołtry, banie, bańki, bez bliższego ich zdefiniowania.

Ad. 2. Krainy górzyste średniej wysokości, czyli góry właściwe wznoszące się od 2000—5000 stóp n.p.m., a wysokość względna pojedynczych gór sięga powyżej 500 stóp.