2251772362

120 ARTYKUŁY

DOKUMENTY ELEKTRONICZNE

Równolegle do prac związanych z automatyzacją bibliotek prowadzone były prace nad dalszym doskonaleniem wyszukiwania informacji we wspomnianych już komercyjnych serwisach informacyjnych typu online. W początkowym okresie korzystanie z nich wymagało odpowiedniego przygotowania (przeszkolenia i doświadczenia), dlatego ich użytkownikiem był z reguły specjalnie przygotowany personel (w tym bibliotekarze). Po pewnym czasie — w celu poszerzenia kręgu użytkowników — opracowano dla tych systemów bardziej przyjazne interfejsy umożliwiające korzystanie z nich nawet przypadkowym klientom. Wyszukiwanie z baz danych online pojawiło się w początkach lat siedemdziesiątych, a już w 1976 r. ok. 80% bibliotek akademickich w Stanach Zjednoczonych oferowało ten rodzaj usług. Początkowo oparte one były na skomplikowanym systemie zamówień i opłat, stopniowo stały się stałym elementem wielu służb bibliotecznych. Następny krok to umożliwienie samodzielnego wyszukiwania użytkownikowi końcowemu i włączenie tego rodzaju usługi do katalogu OPAC.

Innego typu innowacją była coraz częstsza zamiana charakteru gromadzonej i udostępnianej w tych serwisach informacji: z typowo bibliograficznych baz danych lat sześćdziesiątych i początków siedemdziesiątych przekształcać się one zaczęły w następnym okresie w bazy danych oferujące dodatkowo początkowo abstrakty, a później i pełne teksty dokumentów (np. systemy LEXIS i WESTLAW). Użytkownik mógł w ten sposób po wyszukaniu opisu bibliograficznego interesującego go dokumentu otrzymać drogą elektroniczną tekst tego dokumentu.

Innym zewnętrznym czynnikiem mającym wpływ na rozwój bibliotek w kierunku biblioteki cyfrowej było powstanie w latach osiemdziesiątych technologii dysków optycznych, która dostarczyła nowy nośnik do zapisu i wyszukiwania informacji. Zainstalowanie CD-ROM-ów z bazami danych w bibliotece dawało większą swobodę korzystania z nich użytkownikom końcowym, a udostępnianie ich w sieci dało możliwość obsługi także użytkowników zewnętrznych.

Technologia optyczna przyczyniła się do rozpowszechnienia publikacji elektronicznych, w tym multimedialnych, przetwarzających oprócz tekstu także dźwięk, obraz, wideo i animację. Coraz częściej w bibliotekach zaczęły się pojawiać dedykowane stacje (obok terminali katalogowych) przeznaczone do odczytu dostępnych w bibliotece publikacji elektronicznych (encyklopedii, słowników, baz danych bibliograficznych itp.). Niedogodnością przy korzystaniu była konieczność zmiany terminala dla różnych baz danych, dlatego czytelnicy postulowali udostępnianie wszystkich posiadanych przez bibliotekę baz danych za pośrednictwem jednej końcówki, najlepiej poprzez OPAC. Życzenie to nie było łatwe do spełnienia, jednak postęp technologii umożliwił połączenie różnych publikacji elektronicznych w jednym systemie i powiązanie ich z informacjami zawartymi w katalogu. Dalszy rozwój technologii, m.in.