226618604

PRZEGLĄD TECHNICZNA.

ARCHITEKTURA.

MOWA I DZIAŁANIE LINII.

B

lijdnoin jest mniemanie, jakoby toorya ograniozala po-' ' artystyczny, ucieśniałn go, działając zabójczo. Blęd-» »    ... .. niszcząco oddziaływać

a jest twierdzenie,

jakoby

W ¹

, ,    ,    . , 9 twórczą. Czyniąc choć po-

przegląd twórczości artystycznej, przekonamy się, Ze wszyscy wybitni i wieloy artyści zajmowali się teoryą, poświęcając jej dużo pracy, myśli, wysiłków—wzlotów ducha. Wszyscy starali się ująć twórczość W pewne ramę dninca ale określić i zaznaczyć. Iktinus napisał i e. Yignola i    ----*■ *

tenonie. Yignola i Palladio stworzyli tooryę ro

naj-

tyfikowań, mozolnie i usilnie pracując nad dociekaniami n

tury teoretycznej. Ponury, wieczną tragodyę burz podnio-dźwigający w duszy, samotny, odludny Buonarotti stuli i badał anatomię, pracując nad jej poznaniem z wy-

siyoh.

silkiem i samopoświęceni"em^r olbrźymiem/W czasach późniejszych, wybitni architekci, jakkolwiek z błędnego wychodzić mogli zatożonia, poznawali również i przenikali znaczenie form dawnych, nawiązując nić prądów współczesnych. Starali się przedstawić teoryę, z duchem ich oraz epoki zgodną. We Franeyi Viollot-lo-Duc, uznająo jedynie racyonalnie upiększoną konstrukcyę, popadł wyłącznie w formy gotyckie, jako najwłaściwsze, dając teoryę ze swego punktu widzenia i konsekwentną. W Niemczech Gottfried Semper,

można liczbę określę* linii, powierzchni i bryły bez granic. Linia posiada swoją wymowę bogatą we frazowanie i stylistyczne zwroty. Jak słowo w retoryce, w poezyi, w prozie podniosłej i powszedniej inną rozporządza mocą, dźwiękiem i barwą, tak linia róino zadania w płaszczyźnie, w przestrzeni—architektonicznej, inna w grafioe i rysunku, malarstwie i rzeźbie. Działanie linii okazuje się przytom tak rozmaite, jak rozmaite są jej cele. W filozofii słowo zwarte jest myślowo ze zdaniom, ogarniającom myśl ozy sentonoyę naukową: w poezyi porywa emocyą uczuciową, działającą na zmysły, zastępując niekiedy muzykę lub barwę. Najswobodniej, bez pizenośni lub ważkości, czuje się słowo w mowie, w żywym obiegu będącej. W interpretacyi graficznej — lima działa zupełnie tak, jak jest widziana na powierzchni. Cechą ciała są kontury, czyli sylweta. Otóż linia na powierzchni związana jest z przedmiotem, który ogranicza, nadając mu formę; może jednakże zupełnie swobodnie obracać się i poruszać. Nie będąc skrępowaną, wypowiadać się może i formować, jak jej się podoba, w nieskoiczone bogactwo kierunków i zwrotów. Na powierzchni zatem możliwa jest największa gra linii, drgających, poruszających się, wymownych,

Dusza znajduje wyraz w pozie, geśoie, w i Patos, liryka, tragedya, ir aa naiwa    ‘

akomity twórca wielu gmachów al również żywo teoretyczne prawa i reguły tektoniki' architektury, wyjawiająo mnóstwo głębokich, prawdy peł-

enętrznego. w rytmice ajniewin-

liejsza, rozkoszna naiwność; złość, zazdrość, zawziętość i wściekłość znajdują w linii odbicie najdokładniejsze. Linia wypowiada to wszystko z najściślejszą otwartośoią, o ile jest ręką szczerego artysty prowadzona. Najdrobniejsze jej uchybienia, subtelne pociągnięcia lub chropowatości (róż

', wyjawił i uogólnię!

'-ZOŚĆ a .

W Polsce, dia plastyki specyalnie, ogromnie dużo

" •' iewicz, dając wytrawne, j-^J— ^! *----

.    ,.....re krytyki artystyczne.

zostaje bez eoha.

Toorya tektoniki nie uczy tworzyć arcydzieł. Te nie powstają ani według recepty ułożonej skrupulatnie, ani po zdobyciu wiedzy przeogromnej. Toorya jest tylko podwaliną władzy twórczej. Teorya daje duchowi świadomość po-siadanyoh sil. Teorya wyłuszoza, jak daną ideę w najdoskonalszą formę przyoblec; formę, odpowiadającą potrzebom naturalnym, duchowym i fizycznym. Teorya architektury wyjawia prawa, które dały życie jej kształtom.

Teorye tektoniozna i architektoniczna posiadają prawa na tradycyi oparte. Nowe formy i kształty wyłaniają się z dawnych z przedziwną mocą i wyrazistością. Widzimy to jasno na zestawieniu podpory z Benni-Hassanu z kolumną kompozycyjną późno-koryncką. LaAcuoh kulturalno-ewolu-cyjny wiąże dr - -------------i~ *“*---^!‘^!

niejsze poruszenie i sza świadczy już c

wiolorakości i mnoj

.. . . iwo-Zyciowych. Odchylenie Icontu daje twarzy, zupełnie inny, charakterystyczny wygląd, wy różniający go z pośród mnóstwa urozmaicę* przebogatych W sztuce przestrzeni, w architekturze, linia nie slużj sobie samej, podporządkowana jest, uległa celom innym-

konieczna. Architektura jest wcieleniem życiowej potrzeby; twórozość w niej — przyrodzoną własnością bytu powszechnego, na którą

oną własnością bytu powszechnego, na którą trzy czynniki: naturalny, duchowy i fizyczny. .. okości, wysokości i szerokości bryły, linia jest tylko głównym środkiem wyobrażenia perspektywicznego. Stąd nie działa nigdy tak, jak jest widziana, lecz perspektywicznie, gwoli cechowania wymiarów przestrzennych. Dla

tego w architekturze linia innym nlega prawom i działanie Zmysły posiadają instynkt odczuwania statyki. Dziecko niedoświadczone ustawia klooki w sposób niezwykle pomysło-

nenty potrzeby bytowania i ducha, myślenia, daje początek teoryi i dal-wnawczemu. Widzimy jak wymaga-

. . ----,-----_r---------------------j jak wyma

nia i tęsknoty ducha, szukającego wyzwolenia, kwitną, ro '    ■’    .wych form szukają"

i wzmagają    -----

niema, jak z dawny oh f< * nowymi warunkami. Ni !„ⁿAr‘^MDa' P^iada swoje

wylaniają się zgodnie plastyka, bardziej swobodna

l z V -—:—¹ d“^{siatla sw}°i^e P^rawa’ ł^abie ł“*

lefiski mistrz, Lionardo, podpatrzył i uwiecznił.

Linia w plastyce na ogół chwiejne zajmuje stanowisko. Wzgardzona lub wynoszona ponad wszystko w malarstwie * rysunku, uważana bywa za nieokreśloną, nio istotnie wartościowego nie przedstawiającą granicę dwu płaszczyzn barwnych, lub odwrotnie, za rdzo* i alfabet sztuk plastycznych. Naukowo linia uważana jest jako „kierunok myśli*, powierzchnia jako „ślad ruchów kierunkowych". Jak z jednego punktu można wyprowadzić nieskończoną ilość i jakość kierunków, tak z jednego punktu logiki wyprowadzić

Cały ciężar skupia na dole, aby dać moc podstawie dźwigającej, coraz lżej konstruując wyższe kondygnacye. Je-dnem z zada* architekta jest właśnie ułatwienie zmysłom wrodzonego poczucia statyki. Artysta uzmysławia je naocznie, wyraźnie i harmonijnie, jak to czynili Grecy.

sdna wyłoniły się spory hel- tycznego działania, i

do konstrukcyi budowlanej, a dyskusyjna z powodu f-“ łudzącego. ----“

mięsistych powierzchni. Statycznie wytrzymałe, czym na pierwsze wejrzenie estetycznie n iemiły widok z powodu dymensyi różnych od tych, do jakich oko przywykło. Stosowane w budowlach, gdzie jest maskowano i ubierano w rozmaite szaty pokrywające, nie będąc prawdą artystyczną, razić musi. Natomiast w halach, gdzie do dużych rozpiętości i otworów użyte jest szkło, lekkie i przezroczyste, żelazo me może być    “ “ JJSykSr^SSiel? piękna

----- ’- któiych należał esteta tej miary,