2278215998

nowych zagrożeń i wyzwań, jak chociażby trudności w budowaniu („odbudowywaniu”?) ponadkulturowego consensusu w kwestii praw człowieka¹ i demokratycznego państwa prawa^{2 3}.

1. Ewolucja praw i wolności dziecka - aspekty historyczne

Badania historyczno-porównawcze prowadzone w obrębie pedagogiki i innych dyscyplin zajmujących się problematyką praw i wolności dziecka wskazują, że - tak jak prawa człowieka dorosłego ... były (one - R.R., R.M.) produktem dość długiej ewolucji, w procesie której, obok zmienności i różnorodności poglądów na ten temat odnotować, można pewne twierdzenia panhistoryczne oparte na wartościach najbardziej podstawowych, które należą do powszechnego dorobku ludzkości⁴

Godzi się przypomnieć, że już w starożytności filozofowie i wychowawcy zastanawiali się nad dzieckiem oraz jego miejscem i znaczeniem w rodzinie i społeczeństwie, nad sytuacją prawną dziecka. Na ogół uznaje się, że w okresie tym dziecko było własnością rodziców, w szczególności ojca, który posiadał nieograniczoną władzę⁵ albo też -np. w Sparcie, własnością państwa, dbającego przede wszystkim o jego rozwój fizyczny (wojskowy).⁶ W odróżnieniu od Sparty w Atenach głoszono ideę harmonijnego rozwoju. Arystoteles np. przyznawał wszystkim zdrowym i silnym jednostkom prawo do wszechstronnego rozwoju i do zabawy. Nakazywał troskę o rozwój intelektualny oraz fizyczny dziecka i jego zdrowie.⁷

Szczególnie trudna była sytuacja dzieci ułomnych (np. w Sparcie dzieci takie były porzucone na górze Tajgetos⁸), pozamałżeńskich, osieroconych, które często skazywane były na życie tułacze, włóczęgostwo, biedę.

Również w Rzymie ojciec posiadał w zasadzie nieograniczoną władzę w rodzinie, a dzieci nie miały żadnych autonomicznych praw. Ojciec tuż po narodzinach miał prawo uznać dziecko i zapewnić mu opiekę bądź też nie uznać go i skazać na wygnanie. Jak pisze Franciszek Adamski⁹, nawet dziecko uznane aż do 15 roku życia mogło być sprzedane lub wydalone

12

1

Zob. W. Osiatyński, 2011: Prawa człowieka i ich granice, Kraków, s. 271-289.

2

^amże, s. 124-173.

3

W. Osiatyński, 1993: Powstanie i ewolucja praw człowieka, (w:) Prawa i wolności człowieka, red. A Rzeplińskiego, Warszawa; R. Rosa, 1993: Historia i filozofia praw człowieka, (w:) Zeszyty Naukowe AON, Warszawa, nr 2.

4

'H. Skorowski, 1992: Chrześcijańska interpretacja praw człowieka, Warszawa, s. 4.

5

J.L. Flandrin, 1998: Historia rodziny, Warszawa, s. 80.

6

S. Wołoszyn, 1964: Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Warszawa, s. 40.

7

Zob. tamże, s. 41-49.

8

Zob. tamże, s. 40.

9

F. Adamski, 2002: Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków, s. 96.