242074403

STUDIA POLITYCZNE FILOZOFIA I TEORIA POLITYKI

Nr 1(1) 1992

TADEUSZ KLEMENTEWICZ (Warszawa)

POLITOLOGIA TRADYCYJNA A POLITOLOGIA TEORETYCZNA W POSZUKIWANIU MODELU METODOLOGICZNEGO NAUKI

O POLITYCE

Zmieniły się zewnętrzne warunki funkcjonowania polskiej politologii. Przed naukowcami zajmującymi się tą dziedziną otwierają się szanse dostarczania wiedzy o wysokich standardach poznawczych. Jednak tylko szanse. Najłatwiej bowiem o postęp ekstensywny. Zapewne niedługo również nauka o polityce w Polsce będzie wieloparadygmatyczna — wkroczy w fazę wolnego rynku idei i pomysłów interpretacyjnych. Wzbogaci się warsztat badawczy politologa o nowe techniki badań empirycznych. Wreszcie — co nie mniej ważne — zaczną być dostępne dla niego zaklęte rewiry pola polityki. W efekcie — wzbogaci się pod względem zakresu, treści i metodyki kwestionariusz badawczy politologa.

Ale ani innowacje tematyczne, ani techniki badawcze, nawet najnowocześniejsze, nie zastąpią tego, co w procesie badawczym najważniejsze — wiedzy teoretycznej. Dlatego głębsze zmiany prowadzące do ukształtowania teoretycznej nauki o polityce zależą od przebudowy świadomości metodologicznej politologów. Diagnoza obecnego stanu samowiedzy politologa jest niepomyślna. Tworzy ona jednostkę patologiczną, którą można nazwać syndromem myślenia „dyscyplinowego”.

1. SYNDROM „DYSCYPLINOWEGO” MYŚLENIA

Rekonstrukcje merytorycznego dorobku nauki o polityce oraz świadomości teoretycznej i świadomości metodologicznej tworzących wiedzę badaczy jest punktem wyjścia do ich oceny. Ocena efektywności praktyki badawczej i reguł metodologicznych nią kierujących dokonywana jest z punktu widzenia założonych przez metodologa, a przypisywanych badaczom, quasi — celów epistemologicznych. Przy czym oceniana jest wiedza i metody jej zdobywania tworzone w ramach określonej wspólnoty badawczej. Dlatego też — co podkreślają amerykańscy historycy politologii, J. Dryzek i S. Leonard — tyle jest historiografii nauki o polityce, ile paradygmatów czy szkół teoretyczno-metodologicznych¹. Każda ze szkół dzieli dotychczasowe dzieje politologii na prehistorię, kiedy jej nie było i dzieje właściwe. Ich początek wyznacza moment powstania danej szkoły. Taką wizję nauki o polityce tworzył behawioryzm czy marksizm².

1

'J. Dr y ze k, S. T. Leona rd, Hislory and Discipline in Political Science, „American Political Science Review” 1988, nr 4, s. 1250.

2

Por. np. D. E a s t o n Alternative Strategies in Theoretical Research w: D. E a s t o n , (ed.) Yarieties of Political Theory, New York 1966, Engelwood ClifTs, s. 6.