2649164556

10

Wiadomości Uniwersyteckie

Do niewątpliwych uroków zawodu bibliotekarskiego należy możliwość prowadzenia badań naukowych i publikowania ich wyników. Bibliotekarstwo jest profesją szarą, nieefektowną, jednostajną a przez to nużącą, wymagająca wysiłku fizycznego, poświęcenia. Świadczy o tym m.in. wielka płynność kadr i trudności w pozyskiwaniu personelu, rokującego zaangażowanie.

Znane jest powiedzenie znakomitego historyka niemieckiego Teodora Mommsena, który miał określić rolę bibliotekarza w nauce jako rolę kelnera. Kiedy zaś młody historyk wileński Joachim Lelewel powołany został w r. 1818 na bibliotekarza i profesora bibliografii w Uniwersytecie Warszawskim, napisał w liście do Ignacego Onacewicza: „Głupstwom zrobił, żem się w bibliotekarstwo wplątał, rzecz już nieodrobiona, trzeba puścić się albo na leniwe kroki, albo na próżniactwo". Ani jedno, ani drugie me miało miejsca. Obciążony, ponad miarę, organizowaniem prawie od podstaw biblioteki publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim, zdołał zgromadzić odpowiednie materiały, a następnie opublikować dwutomowe, niezwykłej erudycji dzieło Bibliograficznych ksiąg dwoje. Stało się ono podstawą współczesnej bibliologu. Lelewel posiadał wiele cech, które powinny charakteryzować uczonego, jak głęboka wiedza, dociekliwość, intuicja naukowa, pracowitość. W opinii współczesnych był Lelewel tytanem pracy. Jego przyjaciele stale obawiali się o jego zdrowie. Jeden z nich ks. Jan Skiwski, bazylianin, pisał do mego w sierpniu 1922 r. „Wiadomo, że zbyteczna praca lioteki Głównej UMCS była trochę zaniedbywana, chociaż i w tej dziedzinie ma ona poważne osiągnięcia.

Jak wiadomo, Biblioteka UMCS nie odziedziczyła, jak inne biblioteki uniwersyteckie, większych księgozbiorów, ale gromadziła żmudnie drobne ilości woluminów z kupna, z darów poszczególnych profesorów, wśród nich pierwszego rektora Uczelni Henryka Raabego, i skromnych przydziałów ministerialnych. Po czasach minionych me uzyskała też, tak jak inne biblioteki, ekipy znakomitych bibliotekarzy, którzy animowali życie naukowe nie tylko we własnych bibliotekach, ale w całym kraju. W Lublinie nieliczny personel kompletowany był najzupełniej przypadkowo i własnym wysiłkiem zdobywał wiedzę i praktykę bibliotekarską. Tylko kierownik, mgr Władysław Skoczylas, posiadał długoletni staż w Bibliotece im Ossolińskich. On to położył podwaliny pod właściwą organizację i wyposażenie naszej Biblioteki, borykając się z brakiem lokalu, fachowej obsady i niedostatkiem odpowiednich kredytów na gromadzenie zbiorów. W tych warunkach nie czyniono nawet jakichkolwiek wysiłków w zakresie pracy naukowej. Jedynym jej przejawem było podjęcie pewnych prób informowania czytelników o zasobach Biblioteki, rozpoczęcie wydawania powielanego Wykazu nabytków a później „Biuletynu Biblioteki UMCS". Od stycznia 1953 r. wychodził on co kwartał, notując najważniejsze nabytki z importu i zakupu antykwarycznego oraz zamieszczając, oprócz komunikatów z życia Biblioteki, próby poważniejszych, in-niezbędnych zleceń na miejscu, w Lublinie. Nasi pracownicy opublikowali w tym wydawnictwie 80 artykułów, bardzo często opartych na materiałach źródłowych. Kilka życiorysów przeznaczonych do Słownika przeredagowano i w wersji skróconej przesłano do Encyklopedii Wfedzy o Książce, którą wydało Ossolineum we Wrocławiu, oraz do Polskiego Słownika Biograficznego.

Realizacja zamówień dla potrzeb Słownika stanowiła dla młodych pracowników naszej biblioteki dobrą zaprawę w poszukiwaniach tematów naukowych, w wykorzystywaniu źródeł rękopiśmiennych. Niektórzy z nieb zgromadzili poważny materiał. który z natury rzeczy nie mogąc być wykorzystany w całości w biogramie do Słownika, stawał się punktem wyjścia do samodzielnych publikaqi i artykułów.

W dorobku wydawniczym Biblioteki UMCS należy wymienić niezwykle pracochłonne Sprawozdanie z działalności Uniwersytetu Mani Curie-Skłodowskiej. 13 roczników za lata 1966/67-1978/79 opracowano w Oddziale Prac Naukowych i Dydaktycznych. Zawiera ono wyczerpujące wiadomości o Uczelni, ujęte w pewne stałe rozdziały. Dziś stanowi ważny materiał dla przyszłych badań nad dziejami Uniwersytetu.

Na uwagę zasługuje również monografia Marii Wilczyńskiej, poświęcona historii Biblioteki UMCS, niestety doprowadzona tylko do r. 1974, a także skrypt Jadwigi Olczak dla studentów bibliotekoznawstwa pl Formalne opracowanie zbiorów bibliotecznych (2 wydania). Ponadto dorobek naukowy Biblioteki obejmuje kilkadziesiąt artykułów księgoznaw-

MIECZYSŁAWA ADRIANEK

FUNKCJA NAUKOWA BIBLIOTEKI UMCS

przybliża nas do grobu, ale i to pewne, że sława tak częstokroć zaślepia człowieka, iż zapomina o sobie. Nie zbywa nam na świeżych przykładach okropnych skutków tej zapamiętliwoścL Czacki obiecywał wiele dla literatury polskiej. Zbyteczna praca, skróciwszy życie, zawiodła wszystkich nadzieję, a dzieła jego zostały nieukończone. Byli i tacy, co rzecz swoją juz wyprowadzoną zostawili, śmierć niewczesna nie pozwoliła one objaśnić światu, a następcy schwytawszy i przyswoiwszy pozbawiali ich sławy, na którą całe pracowali życie. Pozaczynałeś wiele, a któż to dokończy, jeżeli utracimy Lelewela".

przywileju pracy naukowej korzystały zawsze biblioteki naukowe. Można tu wymienić wielu znakomitych bibliotekarzy, którzy wyiażnie i trwale zapisali się w rocznikach nauki polskiej. Do nieb należeli: wspomniany już Joachim Lelewel, Jerzy Samuel Bandtkie, Jerzy Samuel Linda, Karol Estreicher i późniejsi: Kazimierz Piekarski, Józef Grycz, Karol Głombiowski, Helena Więckowska.

Po LI wojnie światowej działalność naukowa bibliotek została prawnie uregulowana i jej tematyka sprecyzowana Do ogólnokrajowych planów naukowych włączone zostały także prace wykonywane w bibliotekach. Usuwy o szkolnictwie wyższym (1958, 1968, 1990) nałożyły na biblioteki szkół wyższych obowiązek pracy naukowej w zakresie księgo-znawstwa, bibliotekoznawstwa, bibliografii, edytorstwa i dokumentacji zbiorów własnych. Do struktury organizacyjnej bibliotek uniwersyteckich wprowadzono w r. 1964 działy prac naukowych, których zadaniem jest inicjowanie, planowanie, organizowanie i realizowanie zespołowych i indywidualnych prac naukowo-badawczych. Obowiązek uczestniczenia w działalności naukowej mają przede wszystkim bibliotekarze dyplomowani, pracownicy oddziałów: prac naukowych i dydaktycznych, zbiorów specjalnych oraz informacji naukowej.

Każdego roku biblioteki naukowe prezentują obszerne wykazy prac naukowych wykonywanych przez swych pracowników o dużym znaczeniu dla rozwoju nauki polskiej. Bardzo wiele bibliotek wydaje własne wydawnictwa periodyczne, w których publikują opracowania własnych zbiorów, wyniki badan księgoznawczych i historyczno-literackich. Największym i najbardziej rozbudowanym ośrodkiem działalności naukowej jest Biblioteka Narodowa. Rózno-kierunkowe badania księgoznawcze prowadzi tu kilka wyspecjalizowanych zakładów i instytutów, jak Zakład Surycb Druków, Zakład Rękopisów, Instytut Bibliograficzny, Instytut Książki i Czytelnictwa. Ożywioną działalność naukową prowadzą biblioteki Polskiej Akademii Nauk.

W ciągu minionego okresu funkcja naukowa Bib-dywidualnych tekstów. Wydawnictwo to przechodziło różne przeobrażenia, obecnie nosi imponujący tytuł „Folia Bibliologica. Biuletyn Biblioteki UMCS" i wydawane jest razem z Zakładem Nauk Pomocniczych Historii i Bibliotekoznawstwa UMCS. Pismo nasze zyskało pochlebne opinie środowisk bibliotekarskich. Profesor Barbara Bieńkowska, dyrektor Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Warszawskiego, wysoko je oceniła pisząc: „Biuletyn Biblioteki UMCS jest znakomitym forum, poważnym i eleganckim, wyróżniającym się na tle obecnej tandety wydawniczej".

uża ilość i różnorodność podejmowanych w naszej Bibliotece prac uniemożliwia szczegółowe ich omówienie w krótkim artykule. Wymienię więc tylko najważniejsze.

Z okazji obchodu 10-lecia Uczelni pracownicy Biblioteki UMCS wydali lVykaz publikacji pracowników naukowych UMCS w Lublinie ogłoszonych w latach 1944-1954. Była to próba bibliograficznego ujęcia dorobku naukowego młodej Uczelni za okres pierwszego dziesięciolecia jej istnienia. Praca ta zapoczątkowała działalność bibliograficzną naszej książnicy na dużą skalę, gdyż odtąd przygotowywano stale takie opracowania dokumentujące dorobek naukowy UMCS. Ukazało się więc sporo spisów bibliograficznych o charakterze pry marnym i icb wtórników, najczęściej w postaci bibliografii osobowych, wydawanych z okazji jubileuszów lub śmierci uczonych naszego Uniwersytetu. Retrospektywne bibliografie dorobku naukowego poszczególnych wydziałów zastąpione zostały w r. 1972 Wykazem publikacji pracowników UMCS. który na bieżąco rejestrował prace naukowe całej Uczelni. Ukazały się dotąd roczniki: 1972-1979, 1982, 198S-1988. Brakujące tomy są w opracowaniu. Zapotrzebowanie na tego rodzaju pracę ze strony Uczelni jest duże, a spisom bibliograficznym nie można odmówić znaczenia. Ukazują się one dzięki ogromnemu wysiłkowi bibliotekarzy. gdyż materiał jest rozproszony i niekompletny. Największe osiągnięcia w tej dziedzinie mają: Stefania Fedorko, Zdzisław Dobrzański, Teresa Ga-worczyk, Stefan Pawelec i Regina Schreilerowa.

W r. 1956 powstał w Bibliotece Głównej UMCS zespół przygotowujący materiały do Słownika pracowników książki polskiej. Zespołem kierował najpierw Stefan Wojciechowski, a od r. 1959 Mieczysława Adrianek. Zadanie zespołu polegało w pierwszym etapie na indeksowaniu źródeł, później przeważnie na opracowaniu haseł do Słownika. Z ramienia biblioteki do Komitetu Redakcyjnego tej wielkiej i znaczącej publikacji weszli: M. Adnanek i S. Wojciechowski. Brali oni intensywny udział w jej redagowaniu, wyjeżdżając do Lodzi lub wykonując wiele czych zamieszczonych w ogólnopolskich periodykach takich jak „Roczniki Biblioteczne", „Studia o Książce", „Przegląd Historyczno-Oświatowy", „Przegląd Biblioteczny”, „Bibliotekarz". Ukazywały się także teksty w prasie lokalnej Poza tym wydawano informatory o Bibliotece UMCS, wykazy czasopism zagranicznych, katalogi wystaw, nekrologi zmarłych pracowników.

a forum ogólnopolskim nasi bibliotekarze starali się w miarę swoich możliwości brać udział w zespołach podejmujących pewne zadania merytoryczne o charakterze ogólnym, uczestniczyli w konferencjach i sesjach naukowych, nierzadko wygłaszając na nich referaty. Trzeba jednak stwierdzić, że ich aktywność w tym zakresie mogła być znacznie większa. I tak m.in. w komitecie redakcyjnym „Roczników Bibliotecznych" uczestniczył najpierw Tadeusz Smółka, a następnie Maria Jasienowicz. W pracach komitetu redakcyjnego „Studiów o Książce" przez wiele lat brała udział Mieczysława Adrianek.

Dla pełniejszego udokumentowania działalności naukowej biblioteki trzeba jeszcze dodać, iż kilka osób przystąpiło do egzaminu na bibliotekarza dyplomowanego i jedna osoba uzyskała stopień naukowy doktora.

Biblioteka przywiązuje dużą wagę do prowadzenia prac naukowych. Rzuca się jednak w oczy pewna okazjonalność, może i brak dyscypliny w doprowadzeniu do końca rozpoczętych prac. Wiele z nich nie zostało, niestety ukończonych, a zebrane materiały rozproszyły się, a nawet uległy zniszczeniu.

Z mocy przepisów do pracy naukowq predestynowani są przede wszystkim bibliotekarze dyplomowani, których w naszej Bibliotece bywało i dwunastu. Do niedawna jeszcze posiadali pewne przywileje (sześciogodzinny dzień pracy, dłuższy urlop wypoczynkowy, co mogło być zachętą do podejmowania ogromnego wysiłku w celu uzyskania tytułu bibliotekarza naukowego). W porównaniu do innych bibliotek, w naszej jest to gmpa niewielka. Swój status bibliotekarze dyplomowani uzyskują przeważnie około 40 roku życia. Czy można zatem spodziewać się, że po przekroczeniu tego wieku są w stanie realizować swoje zainteresowania naukowe, że zdobędą się na warsztat w postaci kartotek, zbiorów, wyciągów i notat rękopiśmiennych. A i to trzeba stwierdzić, że nie wszyscy spośród nich czują powołanie do wytężonej pracy umysłowej. Stąd najczęściej ograniczają się do opracowywania różnych wykazów bibliograficznych. Uprawianie bibliografii me wymaga bowiem etapu przygotowawczego w postaci żmudnego i pracochłonnego zbierania materiałów źródłowych. Wystarczy w tym przypadku dobra znajomość instrukcji bibliograficznej no i, oczywiście, pcw-