2711905535

260 Henryk Banasznk

mój) i przeze mnie być obecnie dyskutowany przy braku posiadania szczególowszych materiałów”. Nic mi zatem nie pozostaje jak przyjrzeć się temu dość dobrze udokumentowanemu poglądowi. Nie mam możliwości, tak jak A. Ber, wglądu do pracy T. Krzywickiego, która jest w druku, z konieczności więc odniosę się do poglądów wyłożonych w jego pracy doktorskiej (Krzywicki, 1999). Praca ta jest dostępna w Państwowym Instytucie Geologicznym, a publikacja, na którą już powołuje się A. Ber, będzie zapewne jej pochodną.

Według T. Krzywickiego granicę zlodowacenia Wisły w północno-wschodniej

*

Polsce wyznacza maksymalny zasięg lądolodu stadialu Swiecia. Granica ta ma przebiegać w poprzek Wysoczyzny Kolneńskiej (Zabiele-Kolno-Ławsk-Wąsosz-Klima-szewnica), w Kotlinie Biebrzańskiej lądolód mógł nieco wejść w obniżenie Kotliny Biebrzy Dolnej, a pomiędzy Goniądzem i doliną Brzozówki dotrzeć do krawędzi

Wysoczyzny Białostockiej, wyznaczającej w tym miejscu morfologiczną granicę

✓

Kotliny Biebrzy Środkowej. Dalej na wschodzie lądolód przekroczy! dzisiejszą dolinę Biebrzy. Linia zasięgu przebiega od Suchowoli do Zwierzyńca i okolic Dąbrowy Białostockiej i po południowej stronie doliny dochodzi do granicy państwa. Wolna od lodu była tylko centralna część wyspy Lipska.

Do udokumentowania swojego poglądu stosuje T. Krzywicki głównie kryteria geologiczne, w szczególności współczynniki petrograficzne dotyczące glin zwałowych, ponieważ, jak stwierdza, współczynniki glin występujących na przedpolu i zapleczu stref marginalnych różnią się od siebie. Na podstawie współczynników

petrograficznych glin z otworów wiertniczych wyróżnia na terenach objętych, jego

*

zdaniem, lądolodem stadialu Swiecia gliny o dwóch litotypach. Gliny o litotypie BI występują na Wysoczyźnie Kolneńskiej i na sandrze mazurskim, a o litotypie BI bis na wyspie Sztabina i dalej na wschodzie. Współczynniki glin o litotypach BI i BI bis są różne i różnią się od współczynników glin na morenie pojeziernej i od glin war-ciańskich.

Próba wykorzystania analiz petrograficznych glin zwałowych do wyznaczenia

✓

maksymalnego zasięgu stadialu Swiecia jest interesująca. Rzecz jednak w tym, że autor pracy rozpatruje współczynniki petrograficzne glin tylko po wewnętrznej, północnej stronie postulowanego zasięgu, nie prezentuje natomiast żadnych współczynników glin występujących po stronie zewnętrznej, południowej. W tej sytuacji współczynniki wskazują jedynie na ewentualne zróżnicowanie wiekowe glin po wewnętrznej stronie domniemanego zasięgu.

Ewentualne, ponieważ jak sam autor pracy pisze, podobne współczynniki petrograficzne do współczynników litotypu BI mają gliny zlodowacenia Warty na Międzyrzeczu Łomżyńskim, ja natomiast dodam, że współczynniki mieszczące się w liczbach granicznych litotypu BI mają gliny wierzchnie w otworach kartograficznych na arkuszach mapy geologicznej Choroszcz (Butrymowicz, 1998), Łapy (Kozłowski i Mróz, 1997), Wasilków (Laskowski, 1999) i w dwóch otworach na arkuszu Zabłudów (Kruk i Preidl, 1999). Gliny te także należą, zdaniem autorów map, do zlodowacenia Warty. Wprawdzie w wierceniach na arkuszu Choroszcz gliny z opracowanymi wspólczynni-