2711906029

dąży płodów rolnych przeznaczać musiał na podatki, spłacanie procentów od zacięgniętych długów itp. Z roku na rok wzrastały przy tym dodatkowe ob-ciężenia gospodarstw rolnych. Obok całego szeregu podatków pośrednich nakładanych na towary objęte monopolem państwowym, jak sól, tytoń, spirytus,

zapałki, a stanowięce w latach 1932-1933 30% wszystkich dochodów pań-40

stwa * wieś obciężona była uciążliwymi i systematycznie wzrastajęcymi podatkami bezpośrednimi.

Szczególnie uciężliwy dla chłopa był podatek gruntowy. Zasada jego obliczania była przy tym taka, że im mniejsze było gospodarstwo to obciążenie jednego hektara było wyższe. Tak np. w 1927 r. posiadacze gospodarstw do 5 ha płacili ża każdy ha 2,38 zł. Od 500 do 2000 ha 2,09, a powyżej 2 tys. ha 1,01 zł. Wynika z tego, że najbardziej obciężone były gospodarstwa małe, co przy spadku ceny zboża w latach kryzysu wytwarzało sytuację w której chłop nie był w stanie wywięzać się nawet z obowięzku wobec państwa. W latach 1927-1934 następił bowiem rzeczywisty wzrost podatków gruntowych o około 300%. Tak bowiem wynika z porównania ilości żyta lub wiep-

41

rzowiny, które trzeba było sprzedać by zapłacić podatek z jednego ha Konsekwencję tego musiało być systematyczne zmniejszanie się możliwości wydatków osobistych rodziny, które spadły, według obliczeń 3. Curzytka z 137,28 zł w roku 1926/27 do 44,08 zł w roku 1932/33⁴².

3erzy Fierich w jednej ze swoich prac poświęconych powiatowi ropczy-ckiemu w tym okresie pisał: "Ogranicza się ilość zakupionych dóbr tak konsumpcyjnych jak i produkcyjnych. Ilość kupowanej nafty zmalała mniej więcej o połowę /.../ oszczędność na zapałkach dochodzi nie tylko do podtrzymywania ognia przez cały dzień, ale nawet do przekrawania zapałek wzdłuż na dwie części. Soli dla bydła nikt nie kupuje, soli jadalnej ludzie nie

spożywaję /.../. Wstrzymano się zupełnie od kupowania cukru. Kawę piję

43

tylko w wielkie święta, herbatę słodzonę - jako lekarstwo w chorobie"

⁴⁰    3. Kowalski, Trudne lata. Problemy rozwoju polskiego ruchu robotniczego 1929-1935, Warszawa 1966, s. 216;    3. C i e p i e lew-

s k i, Polityka agrarna..., s. 88-89.

⁴¹    3eżeli w 1927 r. posiadacz gospodarstwa o obszarze 2,9 ha musiał sprzedać 52,8 kg żyta, względzie 11,5 kg pszenicy by opłacić podatek z 1 ha, to w 1934 r. już 167,1 kg żyta względzie 36 kg pszenicy, 3. Kowalski, Trudne lata..., s. 216-217; Materiały z sesji popularno-naukowej poświęconej ruchowi robotniczemu województwa rzeszowskiego 1880-1948, Rzeszów 1962, s. 135; Ceny żyta i pszenicy spadły w latach 1926-1933 o ponad 50%,Mały Rocznik Statystyczny, Warszawa 1933, s. 265-266.

⁴^ Zaznaczyć należy, że dane te dotyczę gospodarstwa średniego o obszarze 13 ha, w różnych rejonach kraju. 3. Curzytek, Położenie..., 1933/34, s. 13; Pewien obraz sytuacji wsi daję również ogłaszane na łamach "Piasta” informacje lokalne pt. ”3ak żyje wieś", z których wynika,że np. w gminie Cierpisz liczęcej 60 domów mieszkalnych i 66 rodzin, było 630 ha ziemi 7 i 8 klasy. Budżet gminy wynosił 813 zł 31 gr a zadłużenie 20 tys. zł. "Piast” 1930, nr 14, z 2 III.

⁴^ 3. Fierich, Broniszów..., s. 265-266.

37