2795179517

Autentycznym novum w programie nauczania systematycznego w klasach od IV do VIII, podobnie jak w klasach od I do III, jest kształcenie kulturalne, oparte na teatralnych, filmowych, telewizyjnych i radiowych adaptacjach utworów z literatury dla dzieci, integralnie zespolone z kształceniem literackim. Program zaleca korzystanie z „dziecięcych” przedstawień teatralnych, widowisk telewizyjnych i słuchowisk radiowych, opartych na utworach z literatury dla dzieci i młodzieży, m.in. na tych, które wprowadzono do kanonu lektur szkolnych. Powinny one dopełniać lub modyfikować czytelniczy konkretyzacje literackie, zachęcać do ponownej lektury, wzbogacać wyobraźnię dziecka, przygotowywać do odbioru sztuki filmowej. Filmowe wersje utworów literackich, których uczniowie jeszcze nie znają, mogą zachęcić do ich przeczytania. Fjlmy realizowane specjalnie dla dzieci, oparte na oryginalnym scenariuszu, bądź będące adaptacjami dzieł literackich są chętnie przez młodych widzów oglądane i wywierają zdecydowanie pozytywny wpływ na rozwój osobowości.

Na szczeblu nauczania licealnego literatura dla dzieci w treściach kształcenia literackiego w zasadzie nie występuje, jej relikty odnajdujemy jedynie w lekturach uzupełniających. W liceum kształcenie literackie opiera się na najcelniejszych dziełach z piśmiennictwa ogólnego, które w układzie chronologicznym od średniowiecza do współczesności wprowadzono do lektur obowiązkowych i uzupełniających.

Sytuując literaturę dla dzieci w nowych programach wychowania przedszkolnego oraz w zmodernizowanych programach kształcenia i wychowania polonistycznego w szkole podstawowej, ich twórcy uwzględnili zróżnicowane możliwości i rozmaite potrzeby młodych odbiorców sztuki literackiej w różnych fazach ich psychicznego rozwoju. W doborze lektur z literatury dla dzieci w nowych programach wychowania przedszkolnego i edukacji szkolnej został niejako uwyraźniony proces dojrzewania intelektualnego, moralno-społecznego i emocjonalnego młodych odbiorców sztuki literackiej i zarazem malejąca rola pośrednika (rodziców, starszego rodzeństwa, nauczycieli) w społecznym komunikowaniu się za pomocą tekstu literackiego. Proces ten, uwarunkowany stopniowym opanowywaniem umiejętności czytania przez starsze dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, kończy się w stadium pełnej gotowości dziecka do samodzielnego kontaktu z książką i indywidualnego obcowania z różnymi formami wypowiedzi literackiej w końcowej fazie nauczania początkowego i w pierwszym cyklu kształcenia systematycznego. Stąd też w kanonie lektur dla klas VI, VII i VIII zamieszczono dużą stosunkowo ilość obszernych tekstów do samodzielnej lektury, głównie w zestawie lektur uzupełniających, a wśród nich przede wszystkim powieści ze wszystkich odmian tematycznych.

Oparte w znacznym zakresie na literaturze dla dzieci zmodernizowane treści wychowania i kształcenia literackiego są już od paru lat pomyślnie realizowane. Nowe programy wychowania i literackiej edukacji wdrażamy m.in. w skali masowej na szczeblu wychowania przedszkolnego oraz w szkole podstawowej w klasach od I do VII. Od najbliższych wakacji nowe programy wejdą do klasy VIII. Pełne ich wprowadzenie do szkoły podstawowej w wersji ostatecznej nastąpi w roku szkolnym 1986/87.

Dzięki staraniom zasłużonych na polu upowszechniania literatury dla dzieci oficyn wydawniczych, zwłaszcza „Naszej

Księgarni” i Krajowej Agencji Wydawniczej, zabezpieczono niezbędną ilość lektur z literatury „dziecięcej” dla wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego. Z cenną inicjatywą w tym względzie wystąpiły czasopisma „dziecięce”, publikując na swych łamach podstawowe teksty z kanonu lektur szkolnych dla potrzeb nauczania początkowego. W związku z dalszymi potrzebami związanymi z sukcesywnym wprowadzaniem do szkoły podstawowej nowych programów nauczania — Ministerstwo Kultury i Sztuki w porozumieniu z Ministerstwem Oświaty i Wychowania podjęło niezbędne kroki zmierzające do zapewnienia odpowiedniej ilości egzemplarzy lektur szkolnych dla klas IV-VIII.    ^J

Pomyślną realizację nowych treści kształcenia literackiego może zagwarantować kompetentny nauczyciel, wyposażony w odpowiednie umiejętności dydaktyczne i wiedzę merytoryczną. To on, pośrednicząc między książką i młodym czytelnikiem, będzie go przygotowywał — zgodnie z duchem nowych programów — do obcowania z tekstem literackim, do odbioru „dziecięcej” i ogólnej sztuki piśmienniczej, do aktywnego uczestnictwa w rozmaitych formach życia kulturalnego. W trosce o dobre przygotowanie nauczycieli do nowych zadań dydaktycznych wydaje się odpowiednie przewodniki metodyczne. Dla zaspokojenia potrzeb dydaktycznych nauczycieli Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne wydały m.in. 5-tomowy zarys dziejów literatury d}a dzieci i młodzieży autorstwa I. Kaniow-skiej-Lewańskiej, K. Kuliczkowskiej, J. Z. Białka i S. Frycie-go oraz 2-tomowy podręcznik dla studiów wychowania przedszkolnego pt. Kultura literacka w przedszkolu. Przygotowywane są trzy tomy studiów analityczno-krytycznych poświęconych tym autorom i utworom dla dzieci, które wprowadzono do programów szkolnych.

Jak wskazują przytoczone tu przykłady, we współczesnej szkole polskiej czyni się wiele, aby za pośrednictwem „dziecięcej” kultury literackiej wprowadzić najmłodsze pokolenie w świat najcenniejszych wartości humanistycznych.

Stanisław Frycie

11 — Akctnt