2906543316

Polemiki

PAWEŁ SPOREK

Myśl oświatowa

Komisji Edukacji Narodowej

a rzeczywistość edukacyjna XXI wieku

Zestawienie dzieła Komisji Edukacji Narodowej z obrazem współczesnej oświaty prowadzi do krytycznej oceny dzisiejszego stanu edukacji w Polsce. Niestety, wyraźnie trzeba powiedzieć, że idee i wartości wypracowane przez Komisję, choć są możliwe do wyzyskania w dzisiejszej szkole w nowym kontekście, zostały odrzucone, zastąpione swoimi przeciwieństwami, degenerującymi oświatę i poszczególnych uczestników procesu edukacyjnego.

ORGANIZACJA PROCESU EDUKACYJNEGO

Komisja od początku funkcjonowała w bezpośrednim związku ze środowiskiem szkolnym.

Nadto miłością dobra powszechnego ich zaklinamy -głosił Uniwersał Komisji - ażeby myśli swoje względem poprawy nauk, jako się zdać każdemu najlepiej będzie, nam oświadczyli upewniąjąc, ze cokolwiek nąjdziem pożytecznego istotnie dla obywatelskiej edukacyi w ich radach, zachowawszy wdzięczność dla wynalazcy, wszystkiego użyć nie omieszkamy¹.

O tym, że nie był to tylko ukłon w stronę środowiska niech świadczy fakt, że nadesłany do Komisji projekt oświatowy autorstwa Antoniego Popławskiego w zdecydowanej większości został zaaprobowany do realizacji i stał się fundamentem reformy. Znamienna dla działań Komisji była także procedura weryfikacji nowych podręczników z uwzględnieniem zbieranych w środowisku głosów nauczycieli. Dzieło Komisji zakładało także przebudowę społeczną szkolnictwa. I chociaż nie wcielono w życie wielu bardzo śmiałych postulatów, to Popławski już w nowym duchu głosił, iż nie wolno żadnemu uczniowi wyznaczać szkoły i zabraniać mu przechodzenia do innej tylko ze względu na pochodzenie społeczne rodziców.

W powyższym kontekście dzisiejszy obraz szkolnictwa w Polsce wygląda mizernie. W zasadzie dorobek organizacyjny Komisji funkcjonuje w oświacie, tyle że jako własna karykatura. Centralne sterowanie oświatą z perspektywy upolitycznionego ministerstwa edukacji, oderwanego od rzeczywistości, wywołuje ustawiczne opory w środowisku. Brak wyraźnej wizji szkolnictwa oraz reakcji na realne potrzeby społeczeństwa wywołują negację szkolnej rzeczywistości. Rozmaite głosy sprzeciwu wobec proponowanych przez ministerstwo rozwiązań są jednak tylko głosem woła-

1

Uniwersał Komisji Edukacji Narodowej, [w:) Komisja Edukacji Narodowej (Pisma Komisji i o Komisji). Wybór źródeł, zebrał i oprać. S. Tync, Wrocław 1954,

s. 30.