2906543688

WYBRANE ELEMENTY ŚRODOWISKA GEOGRAFICZNEGO

KAZIMIERZ WIĘCKOWSKI

STOSUNKI WODNE I EWOLUCJA SYSTEMU JEZIOR

W południowo-zachodniej części Pojezierza Suwalskiego, tj. w środkowej części dorzecza Czarnej Hańczy, leży 55 jezior (w większości małych i bardzo małych)¹ — określanych jako „grupa jezior wigierskich” bądź jako „Jeziora Wigierskie” (sensu lato).

Powierzchnia dorzecza Czarnej Hańczy do jej wypływu z Wigier (wodo-wskaz Czerwony Folwark) wynosi 455 km². Dzieli się ono na trzy następujące części:

1)    dorzecze Czarnej Hańczy do jeziora Wigry — 173,2 km²,

2)    dorzecza rzek Kamionki i Wiatrołuży po jezioro Wigry — 182,5 km²,

3)    bezpośrednia zlewnia jeziora Wigry po wodowskaz Czerwony Folwark — 98,5 km².

Wokół Wigier, centralnego, dominującego wielkością (2166 ha) zbiornika, leży 25 jezior, jeziorek i „sucharów”². Łącznie tworzą one grupę jezior wigierskich (sensu stricto) (ryc. 3; tab. 10a,b). Powierzchnia ich wynosi 2556 ha, co stanowi 79% powierzchni wszystkich wymienionych na wstępie jezior.

Czternaście tych jezior (tab. lOa) ma wspólny z Wigrami poziom lustra wody (131,9 m npm.) i łączy się z nim przesmykami, ciekami naturalnymi bądź kanałami. W przeszłości wszystkie one tworzyły razem jedno jezioro Pra--Wigry, które w wyniku wypełniania osadami i zarastania powoli się rozpada na coraz większą liczbę oddzielnych zbiorników.

Pięć dalszych jezior tej grupy (tab. lOb, nr 15-19) wchodziło prawdopodobnie w skład Pra-Wigier tylko w najwcześniejszym okresie ich historii (do zagadnienia Pra-Wigier wrócimy w dalszej części opracowania), pozostałe (tab. lOb, nr 20-25) łączy z Wigrami wspólna geneza, podobny wiek i bardzo bliskie sąsiedztwo.

Druga koncentracja 19 jeziorek i sucharów (tab. lOc) występuje w sąsiedztwie Jeziora Krzywego Wigierskiego (dzisiejsze jeziora: Czarne, Koleśne

‘28 z nich, tj. 50%, ma powierzchnię mniejszą od 5 ha, a 49, tj. 87%, 0-30 ha.

² „Suchary” nazwa lokalna, do literatury wprowadzona przez M. Stangenberga (1936). Są to małe śródleśne, zatorfione, silnie dystroficzne jeziorka o kwaśnych, koloru herbaty, wodach, wypełnione, często niemal całkowicie, organicznymi osadami glonowo-detrytusowymi.