2910489565

Recenzje

niezwykłego, choć zgodnego z duchem czasu, poetyckiego nowatorstwa. W tym nurcie mieści się też referat Waltera Góddena o niezwykłej postaci poetki Annetty von Droste-Hulshoff i jej chorobie psychicznej, odbitej w twórczości i życiu.

Następuje potem seria niezwykle interesujących referatów' psychiatrycznych dotyczących problematyki literatury i terapii poprzez literaturę. I tak Helmut H. Koch zajmuje się pasjonującym tematem pisania terapeutycznego i roli formy estetycznej przekazu jako czynnika pozwalającego opanować stres związany ze wspominaniem traumatycznych przeżyć osobistych; Klaus Tegler przedstawia równie interesujący problem „psychiatrii jako warsztatu pisarskiego”, omawiając rolę i funkcje notatek sporządzanych przez pacjentów' w^r terapii; podobnego tematu dotyczy także referat Magdaleny Tyszkiewicz, Wandy Zuchowicz i Jolanty Skowron-Hanke o słowie mówionym i pisanym w wypowiedziach pacjentów'; Gunther Seidenberg i Caroline Happe piszą o aspektach terapeutycznych i prewencyjnych przedstawień teatralnych przygotowywanych przez narkomanów', a Wolfgang Hassner — o wychowawczej roli, jaką spełniają obrazy osób upośledzonych w literaturze dla dzieci i młodzieży. Nieco innego, choć nie mniej ciekawego zagadnienia dotyczy referat Anny Radzik i Andrzeja Kowala, poświęcony społecznemu funkcjonowaniu pojęć z dziedziny psychiatrii w języku potocznym i wynikających z tego diagnoz na temat cech społeczeństwa i jego stosunku do zachowań dewiacyjnych.

Materiał)- pokonferencyjne zamykają trzy teksty o charakterze informacyjnym: Krystyna Hry-cyk, Lidia Ippoldt i Beata Trzaska zajmują się w' nich opisem psychoterapeutycznej praktyki w swych macierzystych instytucjach.

Jakież wnioski ogólne nasuwają się po przeczytaniu tej książki? Z pewnością taki po pierwsze, że wrażliwość w' dziedzinie literatury bardzo służy psychiatrom — z drugiej strony znów, że analiza utworu wiele może skorzystać z doświadczeń psychoterapeutów'. Ścisły sojusz obydwu dyscyplin widać zresztą doskonale w' twórczości tak świetnych uczonych, jak Lacan czy Kristeva. Autorzy tu prezentowani nie wznieśli się może na tak wysoki poziom teoretycznej refleksji, bliżsi są raczej terapeutycznej praktyce, dzięki czemu możemy obserwować niejako na gorąco, jak elementy literackiej analizy przekształcać się mogą niepostrzeżenie

153

w' narzędzia diagnostyki, a znów' artystyczna twórczość umysłowo chorych poddaje się estetycznemu rozbiorowi i właściwym mu kategoriom.

Wszyscy zainteresowani tematyką pogranicza dyscyplin powinni z pewnością zapoznać się z tą książką, choć czytelników nie znających języka niemieckiego rozczaruje zapewne brak pełnych tłumaczeń bardzo interesujących tekstów' prezentowanych na konferencji przez uczonych z Niemiec.

Jerzy Jarzębskt Uniwersytet Jagielloński

Pogranicza — literatura, teatr i psychiatria. Polsko-niemiecki bilans badań naukowych i doświadczenia praktycznego, pod red. Anny Radzik, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2001, 150 s.

Andrzej Warmiński

Z teorii wartości

Pisanie prac zbiorowych prawie zawsze łączy się z pewnego rodzaju ryzykiem. Związane jest ono z koniecznością takiego sformułowania przewodniego tematu rozważań, aby prezentowane teksty stanowił)' (pomimo różnorodności zainteresowań ich autorów) koherentną całość. Trudność ta jest z reguły przezwyciężana przez precyzyjne określenie problematyki badawczej, a później rygorystyczne przestrzeganie wyznaczonego obszaru tematycznego. W pr/.eciwmym razie istnieje niebezpieczeństwo powstania kolejnej książki, która stanowi zbiór nie powiązanych ze sobą merytorycznie i formalnie artykułów.

Czy Ideom i eksplikacjom (jest to kolejna pozycja z serii wydawniczej Biblioteki Końca Wieku) udaje się uniknąć wspomnianego niebezpieczeństwa? Pytanie to jest o tyle -

zasadne, że realizowany projekt badawczy został sformułowany w sposób tak ogólny, że dopuszcza (na pozór) możliwość prezentacji każdej idei i, w' dodatku, z każdej dziedziny naukowej. Prace zawarte w recenzowanej książce dotyczą poglądów oraz działalności twórczej tak różnych po-