2705149656

nostce czasu, a informują nas jedynie o globalnej wydajności tego procesu. Stąd też dawać mogą wyniki prawidłowe w tych stanach, w których dzięki uruchomieniu rezerwy czynnościowej jelita substancje pokarmowe zostają w całości wchłonięte mimo, że proces wchłaniania w związku ze zmianami toczącymi się w ścianie jelitowej jest wyraźnie opóźniony.

O szybkości wchłaniania jelitowego lepiej informują nas próby tolerancji. Ogólnie rzecz biorąc opierają się one na doustnym podaniu badanej substancji wchłanialnej, a następnie na oznaczaniu jej stężenia we krwi w określonych odstępach czasu, lub ogólnej ilości tej substancji wydalonej w określonym czasie z moczem. Ten ostatnio wymieniony sposób badania odnosi się do substancji takich jak np. d-ksyloza. która po wchłonięciu z jelit nie ulega przemianom metabolicznym i w postaci niezmienionej wydalana jest z moczem.

Do prób tolerancji zaliczamy próbę wchłaniania oparta na badaniu krzywej cukrowej po doustnym i kolejno po dożylnym podaniu glukozy. Płaska krzywa po obciążeniu doustnym i prawidłowa po podaniu dożylnym glukozy przemawiać może za upośledzeniem wchłaniania tej heksozy. Interpretacje uzyskiwanych wyników utrudnia fakt, że zachowanie się krzywej glikemii zależy tu od szeregu czynników nie związanych z transportem glukozy przez błonę jelitową, jak np. szybkość opróżniania żołądka, szybkość równoważenia wewnątrznaczyniowego i pozanaczyniowego stężenia glukozy, „buforowa” sprawność wątroby, wreszcie szybkość przyswajania glukozy przez tkanki.

Niewątpliwie zdecydowanie lepszy wgląd w procesy wchłaniania jelitowego daje próba d-ksylozowa. Pentoza ta, normalnie nie występująca we krwi, wchłaniana jest z przewodu pokarmowego na drodze dyfuzji ułatwionej, nie jest w ustroju metabolizowana i w postaci niezmienionej szybko wydalana jest z moczem. Próba polega na doustnym podaniu 25 g lub 5 g d-ksylozy rozpuszczonej w odpowiedniej ilości wody (celem sprowokowania diurezy) i ilościowym oznaczeniu d-ksylozy w moczu wydzielonym w ciągu 5 godzin od chwili rozpoczęcia próby. U osób zdrowych w moczu odzyskujemy 25% podanej dawki. W zaburzenia wchłaniania procent ten jest wyraźnie niższy. Należy zaznaczyć, że wydalanie z moczem d-sky-lozy może być upośledzone w niedomodze nerek i w obecności wodobrzusza. Ostatnio zwraca się uwagę na fakt, że niektóre drobnoustroje jelitowe mogą zużytkować tę pentozę. Próba daje z reguły wyniki prawidłowe we wtórnym ZUW. Niewątpliwie jest to jedna z najbardziej czułych prób określających sprawność resorb-cyjną jelita cienkiego.

Badanie zmętnienia surowicy po doustnym obciążeniu tłuszczem jest wprawdzie proponowane jako próba wchłaniania jednakże czułość tego testu Jest zbyt mała aby na nim można opierać rozpoznanie zaburzeń jelitowej resorb-cji tłuszczów.

W tym zakresie bardziej polegać możemy na próbach izotopowych. Próba z oliwą znakowaną ¹³¹J opiera się na doustnym podaniu trój-oleiny znakowanej ¹³¹J (25 gc), a następnie na oznaczaniu radioaktywności próbek krwi pobieranych w przebiegu kolejnych 6 godzin W podobny sposób możemy badać wchłanianie ¹³¹J kwasu oleinowego. Niska radioaktywność krwi po podaniu kwasu oleinowego, a prawidłowa lub zbliżona do prawidłowej po podaniu oliwy, świadczy o pierwotnym upośledzeniu wchłaniania jelitowego. Natomiast prawidłowa radioaktywność krwi po podaniu kwasu oleinowego i obniżona po podaniu oliwy przemawia za wtórnym ZUW. Obie próby izotopowe można uzupełnić badaniem bilansowym, a więc oznaczaniem radioaktywności wydalanego kału.

Wyniki prób izotopowych nie w pełni pokrywają się z wynikami próby van de Kamera, która okazuje się bardziej czułą i lepiej koreluje z obrazem klinicznym. Na wyniki prób izotopowych ujemnie wpływa zmienne wysy-cenie jodem radioaktywnym stosowanych preparatów, jak również uwalnianie z nich izotopu już w świetle przewodu pokarmowego.

Próba obciążenia witaminą A jest wg naszej opinii bardzo czułym wskaźnikiem zaburzeń wchłaniania jelitowego, a jej wyniki wykazują daleko idącą zgodność z wynikami próby van de Kamera. Badanie polega na doustnym podaniu 150.000 j. wit. A w zawiesinie olejowej. U osób zdrowych surowiczy poziom witaminy A wzrasta po tym obciążeniu średnio o 145% (50% do 240%). W zaburzeniach wchłaniania jelitowego, tak wtórnych jak pierwotnych, wzrost ten jest wyraźnie niższy.

Próba wchłaniania witaminy Bi₂ (test Schil-linga) polega na doustnym Dodaniu cyjankoba-laminy znakowanej ⁵⁷Co lub ⁵⁸Cd (0,5 m-c). Po 2 godzinach podaje się domięśniowo 1000 ng nieznakowanej witaminy B₁₂, przez co umożliwia się eliminacje znakowanej cyjankobolami-ny z moczem. Radioaktywność oznacza się w moczu zbieranym w ciągu 24 godz. (norma — 20% podanej dawki). Brak lub niska radioaktywność moczu świadczy o upośledzeniu wchłaniania witaminy Bj₂. Powtórzenie próby przy równoczesnym podaniu czynnika wewnętrznego informuje nas o zależności zaburzeń wchłaniania od niedoboru tego czynnika (anemia złośliwa, stan po totalnej resekcji żołądka). Korekcja wyników próby przez zastosowanie antybiotyków świadczy o związku zaburzeń wchłaniania z dysbakteriozą jelita cienkiego (zespół ślepej pętli). Antybiotyki i czynnik wewnętrzny nie wywierają natomiast wpływu na wynik próby o ile przyczyną zaburzeń wchłaniania są zmiany wsteczne błony śluzowej ileum terminale lub stan po resekcji tego odcinka jelita biodrowego.

Znacznie rzadziej stosowane są w klinice próby wchłaniania kwasu foliowego. Klasyczna metoda Girwooda polega na oznaczaniu metodą mikrobiologiczną zawartości tej witaminy w moczu zbieranym w czasie 24 godzin po podaniu kwasu foliowego drogą doustna. Klip-stein (1963) stosuje doustnie kwas foliowy znakowany trytem, a następnie wykonuje pomia-

620

PRZEGLĄD LEKARSKI 1975 32 Nr 7