2999072221

die doryckie, podobne do jednowierszowej pieśni Lapończyków, w której ta sama fraza powtarza się w nieskończoność"¹². Także w utworach pisanych prozą przeznaczonych dla dzieci szkolnych dominuje motyw przygody, rozwijający się w obrazach drogi (wyjść z domu i wrócić zwycięzcą) lub labiryntu (przykładem powieści dla chłopców Niziurskiego). W modelu „dziewczyńskim" wszystko jeszcze bardziej kręci się koło domu i rodziny. Widać to w słynnej poznańskiej Jeżycjadzie Małgorzaty Musierowicz, gdzie podporą dla dzieci, a nawet dorosłych jest mama Borejkowa.

W literaturze światowej bestsellerem ostatnich lat są utwory norweskiego pisarza Josteina Gaardera. Jego Przepowiednia Dżo-kera, Świat Zofii, Tajemnica Świąt Bożego Narodzenia, Hej! Czy jest tu kto?, W zwierciadle niejasno - to książki, w których można spotkać się z prezentacją różnych myśli i poglądów natury filozoficznej, a także odnosić wrażenie przekraczania granic snu, fantazji, marzenia i doznać doświadczeń metafizycznych. Utwory te -zdaniem samego autora - mają charakter palimpsestowy; kwestie egzystencjalne przykrywa warstwa fabularna. I właśnie w tak pomyślanym porządku fabuły kryją się podstawowe wzorce ludyczne: szeregu, łańcucha i koła, zachęcające, a raczej przekonujące młodych odbiorców do kontynuowania lektury.

W Przepowiedni Dżokera, książce o charakterze łamigłówki, dwunastoletni Hans Thomas podróżuje z ojcem po Europie, by w Grecji szukać matki. Hansa, posłusznie podążającego za ojcem, prowadzi też „bułeczkowa książeczka", która pomaga mu rozwiązywać zagadki przeszłości i odpowiedzieć na wiele pytań typu „dlaczego?”. Pozwoli to chłopcu w końcu trafić na właściwy ślad i wtulić się w ramiona odnalezionej matki. Bo w tym porządku zdarzeń świat jawi się jako wędrówka, u której celu rozwiązują się wszystkie problemy i tajemnice. W tym rozumieniu znaczeń i układów świata przedstawionego można zgodzić się na taką refleksję autorską:

sam fakt, że żyjemy, jest już dziełem nieskończonego łańcucha przypadków, [...] a ci, którzy są zdolni do zgłębiania filozoficznych tajemnic świata, ci, którzy usiłują chwytać i związywać nici przeznaczenia [czyli wnikać w głąb - A.B.] - nazwani są przez naturę dżokerami [...], wyróżniają się oni z przeciętności i potrafią ogarnąć umysłem więcej niż tylko chwilę bieżącą¹³.

¹²    J. Cieślikowski, Wielka zabawa, Wrocław 1985, s. 70.

¹³    J. Papuzińska, Jeżeli świat jest tylko czarodziejską sztuczką, „Nowe Książki" 1996, nr 6, s. 15.

83