3014255657

54 SPRAWOZDANIA

futurę: public lihraries and the Internet). Do podstawowych korzyści użytkowania takiej sieci należy możliwość szybkiego uaktualniania danych w materiałach źródłowych, co pozwala na korzystanie z nich przez specjalistów z różnych dziedzin. Kolejny zysk to ułatwienie komunikacji między bibliotekarzami (poczta E-mail), dostępność do zbiorów, wgląd do katalogów będących w sieci bibliotek, sprawdzanie nowych tytułów, nawet zamawianie książek.

Praktyczne wykorzystanie Internetu przynosi wiele problemów, takich jak: wspomniane wcześniej związane z przestrzeganiem praw autorskich; potrzeba dostosowania działalności bibliotek do nowych możliwości, w tym przede wszystkim kwestia przeszkolenia bibliotekarzy i nowego określenia ich roli zawodowej; konieczność zmiany koncepcji gromadzenia zbiorów i zarządzania biblioteką (Abdus Sattar Chaudhry: Exploiting network Information resources for collection development in lihraries). Wyłaniają się przeciwstawne modele bibliotek. Pierwszy to ten, w którym biblioteka ma tradycyjne zbiory drukowane i gromadzi zbiory według zasady Just in case” (na wszelki wypadek); celem jest fizyczne nabywanie zbiorów, a efektem „książnica”. Drugi wskazuje na bibliotekę zorientowaną na udostępnianie zbiorów, nie tylko własnych; „library as gateway”, stosując różne formy elektronicznego przekazu, funkcjonuje według zasady „just in time” (w samą porę). Znajdziemy tutaj model „biblioteki bez ścian” czy inaczej jeszcze nazwanej biblioteki wyposażonej we wszelkie środki elektroniczne: „biblioteki wirtualnej” lub „centrum multimedialnego”. Optymalna biblioteka przyszłości musiałaby godzić te dwa wzory, znaleźć funkcjonalny kompromis między nimi.

Biblioteki publiczne mogą pełnić ważną rolę w przyszłości w łączeniu ludzi o podobnych potrzebach i zainteresowaniach. Należy oczekiwać, że z wielu usług informacyjnych dzięki komputerom osobistym będzie można korzystać w domu, w szkole lub w biurze, ale pomimo to przez wiele lat biblioteka nie powinna stracić znaczenia jako pomoc w kontakcie bezpośrednim użytkownika face-to-face z bibliotekarzem (Ch. Batt). W wystąpieniu prezentującym proces komputeryzacji bibliotek w bloku byłych państw socjalistycznych sformułowano konkluzję: „myśl globalnie, działaj lokalnie” (Christine L. Borgman: Will the global Information infrastructure be the library of futurę? Central and Eastern Europę as a case example), co oznacza, że zaspokajając specyficzne potrzeby i według własnych możliwości, biblioteka powinna być otwarta na wszelkie zewnętrzne źródła informacji oraz wzajemną ich wymianę.

W wielu referatach podkreślano znaczenie otwartego dostępu do informacji, jaki powinna gwarantować biblioteka. Pojawiają się tu istotne zadania dla IFLA — obrony owego prawa oraz ochrony prawa wolności ekspresji (Frances D’Souza: IFLA: a force for free expression. Defending free expression is everyone’s business).

Członkostwo w IFLA reprezentantów różnych kultur i tradycji przynosi świadomość, jak różne mogą być ograniczenia owych praw. Podstawową barierę stanowi analfabetyzm i nędza ludzi żyjących na całym święcie, a szczególnie w tzw. krajach rozwijających się. Pogłębiają się różnice, luka między społeczeństwami „wieku informacji”, które tworzą te informacje i je dystrybuują a społeczeństwami, które pozostają w kulturze oralnej, nie są w stanie pokonać ograniczającej je bariery cywilizacyjnej i coraz słabiej rozumieją współczesny świat. „Homo informaticus” to nowy gatunek człowieka; nowa władza zdobyta przez niego dzięki „elektronicznej piśmienności” obarczona jest poważnymi konsekwencjami, dzieli świat na dwie części: jedną użytkowników programów komputerowych i twórców wiedzy dysponującej wielkimi możliwościami, drugą „bezbronne, zmarginalizowane istoty, posługujące się środkami z innej epoki” (Poori Soltani: Toward literate learners or computers oriented lihraries?).

Biblioteka, szczególnie w krajach rozwijających się, staje przed trudnościami ekonomicznymi przy zdobywaniu, bardzo kosztownych przecież, owych elektronicznych źródeł informacji i technik ich przekazywania, jak usługi baz danych, sieci komputerowe, CD-ROM-y (Buhle Mbambo: Virtual lihraries in Africa: a dream, or a knight in shining armour?). W podobnej sytuacji są kraje postsocjalistyczne, gdzie obok trudności finansowych, jakie ma biblioteka do przezwyciężenia, musi ona zdobyć prestiż społeczny i nadać nową rangę czytelnictwu oraz nadrobić zaległości kulturowe epoki reżimów komunistycznych, wynikające z cenzury, ideologizacji kultury itp. (Hermina G. B. Anghelescu: Romanian lihraries emerge from the past). Nowe zadania stające przed bibliotekami każą spojrzeć inaczej na zawód bibliotekarza. Problem ten był szeroko dyskutowany