3132015042

Kultura jest jedną z wielu sfer działalności ludzkiej, która uległa procesom instytucjonalizacji. Instytucjonalne ramy kultury to zespoły osób dysponujących określonymi zasobami i kapitałami, działających w ramach sytemu reguł, aby odpowiedzieć na potrzeby społeczne i wypełnić zadania publiczne. Instytucje kultury budują rozwiązania systemowe, nawiązują formalny typ kontaktu z odbiorcą oraz wytwarzają zasoby wiedzy eksperckiej. W konsekwencji dobrą ich cechą jest otwartość, a złą - nadmierna skłonność do biurokratyzacji i rutynizacji. Tak nacechowana kultura może stać się elementem rządomyślności w sensie wcielenia w życie foucaultowskiego układu wiedzy / władzy sprawującego funkcję regulacyjną. Jeśli w ogóle możliwa jest ucieczka przed dominacją władzy, to być może taką możliwość wskazuje nam filozofia dialogu, według której nie musimy rezygnować z dążenia do konsensusów, z drugiej zaś strony świadomie wyrzekamy się strategii perswazyjnych i otwieramy się na tolerancję dla inności. Takie myślenie o kulturze i jej instytucjach towarzyszyło naszym badaniom.

Z jednej strony chcieliśmy zaprezentować zróżnicowany wewnętrznie dyskurs

0    polu instytucjonalnym kultury, tworzony w dialogu z przedstawicielami instytucji kultury. Urzędem Miasta i organizacjami pozarządowymi. Badanie dotyczyło w tym celu diagnozy stanu kultury Lublina w wymiarze funkcjonowania podmiotów kultury

1    kreowania lokalnych polityk kulturalnych. Miało wykazać, w jaki sposób tworzona jest oferta kulturalna miasta, jak wiąże się ona z uczestnictwem w kulturze, a także jak lokalnie zarządza się politykami kulturalnymi, czyli jak jest tworzony program kulturalny w Lublinie i jakie są jego cele i założenia. Z drugiej strony, mieliśmy nadzieję, że przedstawione wyniki badań będą mogły przyczynić się do intensyfikacji lokalnych rozmów o kulturze, samorefleksji nad miejscem instytucji w polu i ich powiązaniach z innymi podmiotami kultury, a także wzmocnią otwieranie się tych instytucji na spotkanie z Innym: uczestnikiem, partnerem czy współtwórcą.

Projekt badawczy i niniejsza publikacja mają ambicję przyczynić się do utworzenia Lubelskiego Obserwatorium Kultury, którego powołanie zadeklarowało miasto w konkursowej aplikacji ESK 2016. Z tego powodu projekt zakładał działania w interesie odbiorców i twórców kultury, a jednym z jego celów było poszerzenie i zacieśnienie relacji pomiędzy instytucjami i organizacjami kultury a światem nauki. Chodzi nam także o tworzenie i popularyzację wiedzy o stanie lokalnej kultury oraz inspirowanie refleksji nad potencjałem jej rozwoju. Dlatego, przygotowując projekt, zaprosiliśmy do współpracy szereg podmiotów, spośród których sektor akademicki reprezentowały: Instytut Socjologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, Zakład Filozofii i Socjologii Polityki Wydziału Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skło-dowskiej oraz Zakład Socjologii Ogólnej i Badań nad Migracjami Instytutu Socjologii UMCS. Natomiast partnerami z sektora kultury były: Miesięcznik Wymiany Idei „Kultura Enter” oraz Warsztaty Kultury.

Publikacja składa się z 8 rozdziałów, analizujących na różne sposoby kulturę Lublina. Rozdział pierwszy to esej dowodzący potrzeby systematycznych badań nad kulturą lubelską i wykorzystywania ich wyników na potrzeby refleksji nad sytuacją i rozwojem kultury w mieście, a także możliwości ich instytucjonalizacji w ramach upowszechniającej się w Europie i Polsce formuły „obserwatorium kultury”. Rozdział drugi prezentuje analizę dokumentów zastanych miejskich instytucji kultury. Badaniu poddane zostały statuty, regulaminy organizacyjne i sprawozdania z działalności programowej i finansowe za lata 2007-2011. W rozdziale trzecim przedstawione zostały główne trendy polityki kulturalnej w Polsce na tle trendów europejskich w opiniach przedstawicieli instytucji kultury. Zakładamy, że rozdział ten stanowi ogólne tło dla rozważań nad lokalnymi kontekstami kulturotwórczymi. Czwarty rozdział prezentuje wyniki badań nad strukturą lubelskiego pola produkcji kultury, jego specyfiką i kapitałem. Rozdział piąty jest rekonstrukcją funkcjonowania instytucji kultury, ze szczególnym uwzględnianiem ich misji, słabych i mocnych stron, wyjątkowości i innych czynników, budujących tożsamość organizacyjną. W szóstym rozdziale omówiono powiązania badanych instytucji z otoczeniem zewnętrznym: odbiorcami, urzędami, szkołami, a także innymi organizacjami działającymi w polu kultury. Rozdziały siódmy oraz ósmy stanowią omówienie wyników badań ilościowych, zrealizowanych wśród pracowników kultury (odpowiednio w aspekcie oceny kultury Lublina oraz kapitału społecznego instytucji).