3184153341

m ŚWIECIE

Niedługo po rozpoczęciu działalności, Uniwersytet w St. Andrews otrzymał propozycję od Uniwersytetu Paryskiego udziału w Soborze w Konstancji (1414 - 1418) i działań na rzecz przezwyciężenia schizmy w kościele. Szkocja stała jednak jeszcze ciągle przy antypapieżu

Miejscem niemal wybranym-prrez historię do powołania pierwszego uniwersytetu w Szkocji było St. Andrews. Łączyło bowiem w sposób symboliczny tradycję uczonego monastycyzmu celtyckiego (co uosabiały znajdujące się tu relikwie Św. Kolumbana) z rolą kościelnej stolicy kraju związanej z papieżem i tradycją intelektualną kontynentu. Czynnikiem sprzyjającym erygowaniu uniwersytetu była również szczególna przychylność antypapieża Benedykta XIII, wiernie wspieranego przez Szkocję.

UNIWERSYTETY ŚWIATA

Unniversitatis Sancti Andree

- pierwsza wyższa uczelnia w Szkocji

Dzieła tworzenia pierwszego uniwersytetu w Szkocji, a trzeciego na Wyspach Brytyjskich, podjął się biskup St. Andrews - Henry Wardlaw. Był absolwentem uniwersytetu paryskiego, studiował także prawo na uniwersytecie w Orleanie. Po skończeniu studiów znalazł się w Awignionie, jeszcze przy pierwszym antypapieżu Klemensie VII. Już wówczas rozpoczął zabiegi o utworzenie w Szkocji uniwersytetu. „Incepit studium generale universitatis sancti Andree" dokonało się dzięki bulli kolejnego antypapieża, Benedykta XIII, wydanej między rokiem 1410 a 1412 (Rashdall 302). Ukazało się wówczas nie mniej niż sześć oddzielnych bulli papieskich ustanawiających w St. Andrews studium generale i regulujących jego status. Bulle porządkowały materialne podstawy uniwersytetu jako jedynego w Szkocji i potwierdzały jego przywileje. Regulowały równocześnie zasady studiowania dla tych Szkotów, którzy rozpoczęli edukację na innych uniwersytetach i pragnęliby powrócić do kraju. Określały także status naukowy uczelni i pozycje rektora.

Wykonania decyzji papieskich podjął się biskup Wardlaw, który nadał powstającej uczelni status określający jej relacje z biskupem, miejscowym przeorem klasztoru, lokalnym kościołem oraz określił kompetencje rektora. Z poparciem króla Jakuba I, wówczas angielskiego więźnia, została przedstawiona papieżowi Benedyktowi XIII petycja z sugestią, że miejscowy biskup winien być kanclerzem uczelni z prawem do określania zasad uzyskiwania dyplo mów i regulaminów (statutów) studiowania (Rashdall 306). Benedykt XIII przyjął jednak 28 sierpnia 1413 roku zasady, które wcześniej zastosował wobec uniwersytetu w Turynie w 1404 roku, oparte na papieskiej bulli zało życielskiej uniwersytetu w Kolonii (w 1388 roku) i nie desygnował w sposób wyraźny -jak to uczyniono w przypadku Lipska w 1409 roku - biskupa na urząd kanclerza.

Benedykcie XIII i wyrzekła się popierania go dopiero po wybraniu na tron papieski Marcina V. Pod koniec 1418 roku wydział sztuk Uniwersytetu w St. Andrews zdecydowaną większością głosów przestał popierać Benedykta XIII, a rektor uniwersytetu odegrał ważną rolę w przekonaniu do tego stanowiska stany szkockie.

Uniwersytet w St. Andrews od po czątku próbował wzorować się na mniejszych uniwersytetach francuskich, dobrze znanych Szkotom ze swych studiów. Studiował tam nie tylko jeden z głównych twórców uniwersytetu Henry Wardlaw, ale także wielu innych pierwszych mistrzów nauczających w St. Andrews. Za wzór służyły uiwersy-tety w Angers (powstały już w 1229 roku na skutek emigracji profesorów z Paryża) i uniwersytet w Orleanie, słynny ze szkoły prawników (założony w 1235 roku). Mniejsze uniwersytety francuskie wydawały się bardziej przydatne jako wzór dla niewielkiego St. Andrews, niż największy wówczas w Europie Uniwersytet Paryski.

Według francuskiego wzoru uniwersytetem w pełni zarządzali wykładowcy. Od samego początku ważną rolę w funkcjonowaniu uczelni odgrywały nacje. Były one poniekąd odzwierciedleniem podziałów kościoła szkockiego i dotyczyły wewnętrznych podziałów w samej Szkocji. Chodziło tu zapewne bardziej o różnice między poszczególnymi terenami wewnątrz państwa, a nie o cudzoziemców. Każda nacja miała swego prokuratora, którego obowiązki wymagały śledzenia ze stałą uwagą tego, co dzieje się na uczelni. Z reguły prokurator pełnił funkcje asesora rektora. Miejscem spotkania przedstawicieli nacji były Comitia lub kongregacje.

23

Wiadomości Uniwersyteckie: czerwiec 2007