3184153350

ŚWIECIE

Niewiele wiadomo o początkach fakultetu prawa na uniwersytecie w St. Andrews. Początkowo wykłady miało tu prowadzić czterech miejscowych mistrzów kanoników. Jak pisze Rashdall - rosła wówczas popularność i wartość wiedzy prawniczej, co skłaniało do studiowania tak na miejscowym uniwersytecie, jak i na uczelniach zagranicznych (Rashdall 304). W 1457 roku istniała na uniwersytecie w St. Andrews „schola decretorium”. Na początku XVI wieku arcybiskup St. Andrews, Forman usiłuje ożywić tu „stary

Stary szkocki cmentarz koło zamku w Sterling

i chwalebny” zwyczaj studiowania teologii i prawa kanonicznego.

W czasach arcybiskupa St. Andrews, kardynała Beatona pisze się o „doctores venerandii college iuris civilis”, o nowych szkołach prawa (Rashdall 304). Studia prawnicze rozwijały się systematycznie, albowiem korzystało z nich także wielu absolwentów wydziału sztuk mających w perspektywie pracę w urzędach notarialnych. Zapotrzebowanie na prawników zaczęło wówczas wzrastać szczególnie w stołecznym Edynburgu. Absolwenci fakultetu prawa z uniwersytetu w St. Andrews, jak i z nowo powstałych uniwersytetów w Glasgow i Aberdeen, byli zachęcani do podnoszenia swych kwalifikacji na uniwersytetach zagranicznych. Potrzeby w zakresie zawodów prawnych były inspiracją do założenia w 1558 roku uniwersytetu w Edynburgu, który rozpoczął działalność od fakultetu prawa.

W pierwszym okresie istnienia uniwersytetu St. Andrews najwięcej chętnych do studiowania miał jednak wydział sztuk, o czym świadczy liczba jego absolwentów (Rashdall 305). Świeccy studenci zapisywali się na ten wydział z perspektywą, iż po jego ukończeniu będą kontynuować studia na fakultecie prawa.

Tradycje wydziału sztuk, podobnie jak teologii, wywodziły się, zdaniem Rashdal-la, zdecydowanie z Paryża. Było wręcz nakazane „quod morę Parisciensi libri con-sueti legantur ordinare” (Rashdall 305). Główne podstawy funkcjonowaniu wydziału sztuk i teologii zostały dosłownie zaczerpnięte z Uniwersytetu Paryskiego. Świadczy o tym księga statutów uniwersytetu St. Andrews, powstała już w 1439 roku pod nazwą „De statutes et privilegus studi Parisiensis” (Rashdall 305).

Na wykładach uniwersytetu St. Andrews królował paryski nominalizm. Wśród wykładowców dominującą postacią był znany na innych europejskich uczelniach Laurence z Lindores. Podstawą jego wykładów były dzieła Arystotelesa „De Ani-ma” i „Fizyka”. Laurence z Lindores, jak i inni wykładowcy, uznawał dominujące wówczas na wielu innych uniwersytetach poglądy Jana Buridana. przedstawiciela skrajnego nominalizmu, ucznia Wilhelma Ockhama. Buridan powszechnie zyskał sobie popularność słynnym paradoksem osła. Stepcytyzm podejścia do wolnej woli podobno miał przedstawić na przykładzie osła niezdolnego do działania i zdychającego z głodu, ponieważ znalazł się między dwoma równo oddalonymi od siebie pastwiskami lub stogami siana. Ta przypowieść była prawdopodobnie ulubionym chwytem dydaktycznym Buridana.

Po śmierci Laurenca z Lindores w 1437 roku - pod wpływem uniwersytetu w Kolonii , na którym szkoccy studenci pojawiali się już od roku 1420 -biskup Wardlaw nakłonił wydział sztuk do dopuszczenia na wykładach poglądów i dzieł jednego z najwybitniejszych scholastyków - Alberta Wielkiego, mistrza św. Tomasza z Akwinu.

Mimo iż uniwersytet w St. Andrews pozostał niewielką, lokalną uczelnią, to widać, że utrzymywał ścisły kontakt z największymi uniwersytetami z kontynentu i śledził główne kierunki myśli naukowej. Ze względu na swe położenie na odległych krańcach Europy nie miał szans na włączenie się do grona wiodących uniwersytetów europejskich. Od początku, mimo że organizatorzy pragnęli tego uniknąć, był cieniem Uniwersytetu Paryskiego, wzorując się na nim organizacyjnie i intelektualnie. Cień na uniwersytet St. Andrews rzucały zapewne także wielkie i słynne już uniwersytety angielskie w Oxfordzie i Cambridge.

Na uwagę i uznanie zasługuje jednak to, iż mimo przeszkód różnej natury - głównie politycznej - udało się jednak powołać w Szkocji u schyłku średniowiecza początkowo jeden, a następnie jeszcze dwa uniwersytety. St. Andrews był także pierwszym uniwersytetem, który rozpoczął funkcjonowanie w celtyckiej jeszcze części Europy, skąd już w początkach wieków średnich promieniowała wiedza nie tylko na Wyspy Brytyjskie, ale i na dużą część kontynentu.

Józef Duda

Bibliografia

N. Davies: Wyspy, 2003 K. Dopierała: Księga papieży, 1996 W. Lipoński: Dzieje kultury brytyjskiej, 2003 H. Rashdall: The umversities of Europę In the Middle Ages, Oxford 1997; Wol II.

S. Ross: Monarchs of Scotland, Moffot 1990 G.M. Trewelyan: Historia Anglii, 1993.

S. Zabiegał i k: Historia Szkocji, 2000

25

Wiadomości Uniwersytickie: czerwiec 2007