2982020109

3. WPROWADZENIE

Przedmiot badań stanowiły leki psychotropowe, takie jak trój pierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), benzodiazepiny (BZD), selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz serotoniny i noradrenaliny (SNRI), a także leki z grupy „Z”. TLPD wprowadzono do lecznictwa w 50. XX wieku, mają działanie przeciwdepresyjne, lecz ze względu na względnie wysoką toksyczność (np. kardiotoksyczność), są coraz rzadziej stosowane. BZD redukują lub znoszą przejawy lęku, mogą działać nasennie, uspokajająco, przeciwdrgawkowo czy miorelaksacyjnie. Są powszechnie stosowanymi lekami o niskim indeksie terapeutycznym. Mimo tego, cechują się dużym potencjałem uzależniającym i mogą powodować rozwój tolerancji. Lekami nowej generacji stosowanymi w stanach depresyjnych są SSRI i SNRI. Są dobrze tolerowane przez organizm i charakteryzują się niewielką toksycznością. Leki „Z” są stosowane w zaburzeniach psychicznych, przede wszystkim jako leki nasenne.

Decyzja o wyborze właściwego materiału biologicznego do badań chemiczno -toksykologicznych jest bardzo ważnym etapem rozpoczynającym analizę. Od niego zależą kolejne czynności takie jak wstępne przygotowanie materiału do badań czy wybór techniki izolacji analitów z matrycy. Badania doświadczalne wykonywane w niniejszej pracy dotyczą próbek płynu z jamy ustnej, płynu łzowego oraz krwi.

Ze względu na obecność białek, soli, fosfolipidów oraz pozostałych składników matrycy biologicznej, które mogą wykazywać podobne właściwości do badanych analitów, niezmiernie ważne jest, aby prawidłowo dobrać sposób przygotowania próbek biologicznych do analizy [1,2]. Jednym z takich sposobów jest ekstrakcja, której celem jest izolacja analitów z próbek, usunięcie substancji przeszkadzających (tzw. interferentów), mogących zakłócać przebieg analizy, przekształcenie analitów w odpowiednią formę, która pozwoli lub ułatwi ich rozdzielenie, wykrycie, identyfikację i oznaczenie, a w przypadku metody charakteryzującej się niewystarczającą czułością, wzbogacenie analitu [2].

Aktualny trend w opracowywaniu technik ekstrakcyjnych skupia się na zmniejszeniu ilości próbki i zużywanych rozpuszczalników, skróceniu czasu procedury analitycznej oraz obniżeniu kosztów analizy. Nacisk położony jest w szczególności na mechanizację i automatyzację technik ekstrakcji, możliwość pracy w trybie on-line oraz miniaturyzację [1,3,4]. W przedstawionej rozprawie zastosowano mikroekstrakcję na upakowanym sorbencie (MEPS - Microextraction By Packed Sorbent), która jest nowoczesną i przyjazną środowisku techniką

5