3220343382

244

ARTYKUŁY I ROZPRAWY - HISTORIA

1. Plan Gliwic z 1812 r. (Promnitz)

panoramę miasta w obrębie jego średniowiecznych murów obronnych, z gotycką bryłą kościoła famego pod wezwaniem Wszystkich Świętych, ratuszem i wieżami bram Bytomskiej i Raciborskiej. Wieża kościoła posiada tu jednak późniejszy barokowy hełm, zaś ratusz utrzymany jest już w stylu renesansowym. Ta historyczna weduta nie przetrwała jednak do naszych czasów w takiej jak na obrazie postaci, z powodu licznych kataklizmów, jakim ulegało miasto w swej burzliwej historii. Poddawana była bowiem stopniowym przemianom dziejowym, uzyskawszy ostatecznie kształt obecny, zdecydowanie różniący się od historycznego wizerunku na obrazie z 1626 r. Obecny wizerunek najstarszej części miasta - średniowiecznego jądra, jest jednak w pewnym sensie znamienny dla owych przemian, jakim uległo miasto na przestrzeni niemal czterech stuleci. Kościół Wszystkich Świętych zachował zasadniczo swą gotycką postać budowli halowej, charakterystycznej dla wielu świątyń na Śląsku i to zarówno z zewnątrz jak i we wnętrzu¹, został jednak w procesie przemian pozbawiony najpierw gotyckiego a później barokowego hełmu wieży, wyróżniającego go na tle sylwety miasta, zaś jego wnętrze wyposażono w okresie baroku w odpowiadające stylistycznie tej epoce elementy, jak ołtarze, ambona, stalle itp. W porównaniu z panoramą na obrazie z 1626 r. zmieniły się także proporcje jego dachów, w średniowieczu znacznie wyższych niż obecnie. Dawniej w sąsiedztwie kościoła famego istniały jeszcze szkoła parafialna oraz okalający świątynię cmentarz, lecz obecnie nie pozostały po nich żadne elementy przestrzenne. Pozostałości po cmentarzu wokół kościoła były jednak przedmiotem sondażowych badań archeologicznych, prowadzonych przez pracowników Muzeum w Gliwicach w dągu kilku

1

J. RADZIEWICZ-WINNICKI, B. MAŁUSECKI, Średniowieczna architektura kościoła parafialnego p.w. Wszystkich Świętych w Gliwicach w świetle badań i materiałów archiwalnych, (w:) „Rocznik Muzeum w Gliwicach", t. XIV, 1999.