3434597051

poważnym zarzutem jest niemożność jednoznacznego określenia kryteriów dotyczących prognozy przyszłego zachowania się sprawcy, co prowadzi do ogromnych rozpiętości w orzekaniu kar za podobne przestępstwa i lekceważenia zasady równości wobec prawa³⁵. Z tym wiąże się zarzut niedostatecznej określoności kryteriów selekcji sprawców kierowanych do systemu terapeutycznego oddziaływania³⁶. Na ostrzu krytyki jest także fakt, że idea resocjalizacji doprowadziła do przeludnienia zakładów karnych³⁷. Innym ważnym zarzutem jest obecny od wielu lat w literaturze przedmiotu zarzut naruszania godności człowieka poddawanego oddziaływaniu resocjalizacyjnemu. Ideologię resocjalizacji przeciwstawia się wolności i odpowiedzialności człowieka. Podkreśla się, że metody korekcyjne nie mogą zmierzać do modyfikacji osobowości jednostki wbrew jej woli³⁸. Jedyną podstawą do stosowania takich metod może być dobrowolna zgoda skazanego na poddanie się im³⁹.

Warto zauważyć, że kryminologia oparta na paradygmacie pozytywistycznym usiłowała wprowadzić do prawa karnego założenie, że ludzie, będąc niezdolni do swobodnych wyborów, nie odpowiadają za swoje zachowania, i że zamiast kary wymagają określonych form „oddziaływania” (treatment) i „korekcji” (correction). Dla idei resocjalizacji znamienne stało się porównywanie kary do środka leczniczego. Przestępstwo traktowało się tutaj jako chorobę społeczną, która zresztą jest uleczalna. Przestępca to „pacjent”, a kara to rodzaj „kwarantanny”⁴⁰. Najbardziej radykalni reformatorzy kary chcieli ³⁴ Istnieją programy resocjalizacyjne odnoszące pewne sukcesy w zwalczaniu przestępczości zwłaszcza wśród młodych ludzi. Zob. J.Q. Wilson, Teoria i praktyka stosowania sankcji karnych. The Theory and Practice of Criminal Punishment, Warszawa 2006, s. 14.

¹⁵ Dla przykładu - wy korzy stując konferencję 50 sędziów związkowych jednego z amerykańskich okręgów sądowy ch, przeprowadzono test, który' polegał na orzeczeniu kary za opisane zachowanie. Rozrzut odpowiedzi był szokujący, w jednym przypadku sędzia orzekł karę 3 lata pozbawienia wolności, zaś inny sędzia - 20 lat oraz 65 tys. doi. grzywny. Zob. K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, s. 349.

0    trudnościach w ustaleniu prognozy kryminologicznej sprawcy szerzej zob. H. Marąuardt, O teoretycznym

1    praktycznym znaczeniu celów kary w zachodnio-niemieckim prawie karnym, w: Teoretyczne problemy odpowiedzialności karnej w polskim oraz niemieckim prawie karnym, red. T. Kaczmarek, Wrocław 1990, s. 128.

³⁶    W konsekwencji to tego systemu trafiali zarówno sprawcy najcięższych przestępstw (i byli zwalniani już po odbyciu 1/3 kaiy) oraz sprawcy lżejszych przestępstw, którzy całą karę odbywali w sy stemie terapeutycznym, nierzadko dłużej trwającą niż niektóre faktycznie wykonywane kary za najcięższe przestępstwa. K. Buchała. A. Zoll, Polskie prawo karne, s. 349.

³⁷    A. Duff, D. Garland, A Reader on Punishment, s. 19.

³⁸    C. Roxin pisze, że tak. jak nie wolno leczy ć chorego wbrew jego woli, tak nic wolno uczynić sprawcy li tylko czystym przedmiotem zabiegów wychowawczych ze strony państwa. Sprawca przestępstwa posiada autonomiczną osobowość i dzięki niej może ukształtować swą wewnętrzną orientację. System prawny, któiy takiej wolności rozstrzygnięć nie respektuje, zasługuje na słuszną krytykę. Abstrahując od tego należy' też wskazać, że terapia społeczna, jak w ogóle każde przedsięwzięcie resocjalizacyjne, tylko wówczas może być skuteczna, kiedy skazany z własnej woli przy tym współdziała: inaczej należałoby sięgnąć do totalitarnych form prania mózgów, które są oczywiście zakazane w państwie prawnym. (C. Roxin. Nowe kierunki polityki kryminalnej, ..Przegląd Prawa Karnego" 1990, nr 4, s. 98-99.)

³⁹    Zob. A. Marek, „Nowy realizm", s. 103-104.

⁴⁰    Zob. W. Mącior, Wiara w resocjalizację przestępców, „Rzeczpospolita" z 24-26 grudnia 2002, nr 299, s. C3; P. H. Robinson, Punishing Dangerousness: Cloaking Preventive Detention as Criminal Justice, „Harvard Law Review” 2001. nr 114, s. 1429-32.