W MSWiA, Departamencie Polityki Migracyjnej został wyodrębniony Zespół do Spraw Handlu Ludźmi, którego zadaniem jest wspieranie realizacji zadań nałożonych na resort spraw wewnętrznych w ramach krajowych programów, wdrażanie Programu Wsparcia i Ochrony Ofiar/Świadków Handlu Ludźmi (cudzoziemców) oraz obsługa prac Zespołu międzyresortowego i jego Grupy Roboczej.
Kwestią fundamentalną dla skutecznego ścigania organizatorów handlu ludźmi jest dostosowana do potrzeb struktura organizacyjna organów ścigania. W tej dziedzinie dokonał się znaczący postęp, jeśli zważyć na fakt, iż w 2003 r. w KGP za tę problematykę odpowiadała jedna osoba, zaś począwszy od września 2006 roku w Komendzie funkcjonuje Centralny Zespół do Spraw. Handlu Ludźmi, natomiast od września 2007 r. analogiczne zespoły w komendach wojewódzkich, koordynatorzy ds. handlu ludźmi w oddziałach Straży Granicznej oraz konsultanci we właściwych terytorialnie jednostkach Biura ds. Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej. Dla sprawnego działania tych struktur niezbędne jest jednak profesjonalne przygotowanie osób realizujących zadania w ich ramach, właściwe ich oprzyrządowanie techniczne, jak i wytworzenie mechanizmów koordynacji pomiędzy tymi podmiotami.
Zmiany w prawie
W ramach krajowych programów przeprowadzono istotne zmiany w prawie
Pierwszą inicjatywą, która niestety nie została dotąd sfinalizowana, było zaproponowanie zmian w kodeksie karnym - wprowadzenie doń definicji handlu ludźmi. Ze względu na fakt, iż Ministerstwo Sprawiedliwości przeciwne było wprowadzeniu zmian bez uprzedniej analizy orzeczeń została ona wykonana w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości. Ponieważ analiza potwierdziła opinię o potrzebie umieszczenia definicji w kodeksie, zadanie takie zostało zapisane w Programie na lata 2007-2008 i stosowny zapis, powstały w oparciu o propozycję przygotowaną na zlecenie MSWiA, znalazł się w projekcie zmian kodeksu przedłożonym parlamentowi. W projekcie tym znalazły się też propozycje zapisów dotyczących objęcia sankcją kamą także przygotowań do przestępstwa oraz podwyższenia sankcji za to przestępstwo do lat 15. Rozwiązanie parlamentu uniemożliwiło zakończenie tych prac.
Druga inicjatywa, tym razem udana, dotyczyła zmian w ustawie o cudzoziemcach. Zmiany te wprowadzono Ustawą z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach i ustawy o udzielaniu ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw. Weszły one w życie 1 października 2005 r. i są zgodne z przepisami Dyrektywy Rady 2004/81/WE z 29 kwietnia 2004 r. Dotyczą one wydania wizy pobytowej ofierze handlu ludźmi, obywatelowi państwa trzeciego, na okres 2 miesięcy na czas na zastanowienie się nad decyzją o współpracy z właściwymi władzami oraz wydania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony ofierze, która podjęła taką współpracę.
Co ważne, nowe zapisy ustawy nie pozostały martwą literą. Celem ich praktycznego wdrożenia ustalono, że zobowiązania państwa wobec ofiar finansowane będą z budżetu państwa w trybie umowy zlecenia zadania publicznego pomiędzy Ministrem SWiA a wyłonioną w drodze konkursu ofert organizacją pozarządową. W latach 2006-2007 wykonawcą Programu Wsparcia i Ochrony Ofiar/Świadków Handlu Ludźmi (cudzoziemców) była Fundacja „La Strada”. Dzięki Programowi zabezpieczone zostały potrzeby ofiar handlu ludźmi-cudzoziemców w zakresie opieki medycznej, psychologicznej oraz prawnej. Powstały w ten sposób podstawy pod, opisywany w zaleceniach OB WE National Referral Mechanism, system opieki nad ofiarami handlu ludźmi. Dalszym krokiem na tej drodze była kolejna zmiana w prawie, a mianowicie nowelizacja ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Nowe jej przepisy, które weszły w życie 1 kwietnia 2007 r., zakładają objęcie systemem