365606210

Interpretacja wiersza Daremne żale

W wierszu występuje motyw drogi - wędrówki. Utwór ma ramową kompozycję. Adresat wypowiedzi „wy” to przedstawiciel(e) zstępującej formacji ideowej lub kulturowej. Poetykę wiersza budują liczne elementy retoryczne. Przeważa ton apelatywny - „Trzeba z żywymi naprzód iść...”.

Należy podkreślić uniwersalizację problemu: Asnyk pisze o prawidłowości ogólnej, prawie przemian dziejowych, a nie o konkretnej przemianie, np. przełomie romantyzmu i pozytywizmu. Swoje refleksje formułuje w imieniu pewnej zbiorowości, a przedmiot opisu stanowi nie indywidualny los człowieka, lecz ciągłość żyda wyrażająca się w następowaniu po sobie kolejnych pokoleń. W filozofii Asnyka sensem żyda są wspólne wysiłki pokoleń i wspólna odpowiedzialność. Podstawą życia jest ruch i zmiana, obumieranie starych form i rodzenie się nowych. Człowiek powinien te prawa zrozumieć i dobrowolnie je respektować.

Po szczegółowej interpretacji uczniowie zapewne dojdą do wniosku, iż mimo wezwania: „Trzeba z żywymi naprzód iść, / Po życie sięgać nowe...” w wierszu dominuje melancholia. Nauczyciel prosi, by zastanowili się, jakie mogą być jej źródła.

Młodzież odnajduje w podręczniku podstawowe informacje biograficzne o Adamie Asnyku (zwracając uwagę na jego udział w powstaniu, a następnie na pobyt za granicą, aby uniknąć represji ze strony zaborcy). Jest to „smutna biografia”, która zapewne miała duży wpływ na obecność melancholii w wierszach poety.

W tym momencie nauczyciel powinien zwrócić uwagę na wystawkę malarstwa przedstawiającego powstanie styczniowe i jego klęskę, pochody zesłańców, motyw Sybiru. Pozwoli to ukierunkować tok rozmowy.

Prowadzący podkreśla, że klęska zrywu narodowowyzwoleńczego musiała zaciążyć nad poglądami Asnyka na historię i wpłynąć na jego postawę poetycką. Zdaje on sobie sprawę z nieprzydatności ideałów romantycznych, widzi w nich źródła niemocy i klęski, ale chyba skłania się ku nim całym sercem. Jest rozdarty między tęsknotą za epoką romantyczną a przekonaniem, że nowe życie (choć obce duchowo jego pokoleniu) musi zwyciężyć. (Do tego wątku rozważań będzie można powrócić przy innych wierszach Asnyka zamieszczonych w dalszej części podręcznika).

* Interpretacja wiersza Dzisiejszym idealistom

Szereg pytań retorycznych i wykrzyknienia tworzą dyskursywny charakter wiersza. Zawiera on przeciwstawienie postawy pasywnej (biernej) i aktywnej jako synonimów: idealizmu i pragmatyzmu („Potrzeba walczyć o życie!”) lub utylitaryzmu („A ten zwycięzcą - kto drugim da / Najwięcej światła od siebie!”). Przesłanie wiersza ukazane jest za pomocą metaforyki walki i burzy oraz znanych motywów kulturowych: opozycji nieba i ziemi, a także światła i zasiewu (żniwa). Tworzy je bolesna świadomość, ale i zrozumienie, przyjęcie prawdy, iż prawem powszechnym jest przemiana, a gwałtu nie da się wykluczyć z „duchowej sfery istnienia”. Podmiot liryczny przedstawia tę prawdę zbiorowemu adresatowi: „dzisiejszym idealistom”, którzy powinni przestać kontemplować przeszłość i zająć się „nowym zasiewem”, bo „Do tych należy jutrzejszy dzień, / Co nowych łakną zdobyczy”.

Zgodnie z sugestią autorki podręcznika warto zestawić ten wiersz z manifestem My i wy Aleksandra Świętochowskiego i wskazać podobieństwo zawartych w nich idei i przesłań przy odmienności formy i języka artystycznego.

(ok. 30 minut)