3574672127

4.2. Rozwój zawodowy jako. _ 1 03

zmianie miejsca pracy ponownie dochodzi do konieczności adaptacji (lub readaptacji). Proces adaptacji zawodowej nauczyciela, zdaniem Włodzimierza Prokopiuka, może się wiązać z tzw. kryzysem adaptacji zawodowej¹⁶. Związany jest on z koniecznością dostosowania się przez młodego nauczyciela do sytuacji przekazywania własnej wiedzy (która często w pierwszym okresie pracy jest oceniania jako niewystarczająca, uboga), „wejścia” w relacje panujące w gronie pedagogicznym; nawiązania kontaktu z uczniem i jego rodzicami, a także zbudowania zasad kontaktowania się z dyrekcją. Konieczność zbudowania jednocześnie tylu nowych ról może prowadzić do kryzysu adaptacyjnego, zwłaszcza jeśli zastane układy i wymogi formalne w szkole znacząco się różnią od antycypowanych przez nauczyciela ról zawodowych¹⁷.

Doniesienia moich rozmówców ukazują, że zdolności adaptacyjne mogą się różnić zarówno pod względem czasu, jakiego potrzebowali badani, aby się dostosować do nowej pracy, jak i sposobów reagowania na zmiany warunków pracy. Uwzględniając ilość czasu, jaką potrzebowali nauczyciele, aby się przystosować do pierwszej lub kolejnej pracy, można wyróżnić dwa scenariusze adaptacji: szybką lub dość szybką oraz utrudnioną, wydłużoną adaptację.

Przedstawicielkami pierwszego scenariusza adaptacji są między innymi Ewa, Monika, Joanna, Dorota, które nie miały problemów z szybkim zaadaptowaniem się do pracy:

Monika: Nie pamiętam takiego szoku, bo były praktyki pedagogiczne [...] miałam też praktykę w Oazie i praktyki pedagogiczne miesiąc, potem taki sam miesiąc w liceum, w którym potem sama uczyłam. Tak, że jak weszłam do szkoły jako nauczyciel, to trochę cieplarniane warunki. Więc nie był to przeskok taki drastyczny, ale myślę, że głównie dzięki tym animacjom oazowym. Mi się to wydawało naturalne.

Monika zwraca uwagę na istotną rolę wcześniejszych praktyk jako czynnika ułatwiającego adaptację. Innym czynnikiem ułatwiającym adaptację może być pomoc starszych kolegów, jak w przypadku między innymi Lucyny, lub cechy osobowe samego respondenta, lub jego kompetencje, które na początku pracy zawodowej oceniał jako wysokie, tak jak Joanna:

Joanna: Bałam się spotkania z rodzicami, ale nie bałam się pierwszej lekcji. Te początki to był taki trochę szok, bo to środowisko było specyficzne, śląscy

¹⁶    W. Prokopiuk: O istocie kryzysów rozwoju zawodowego nauczycieli u progu XXI wieku. (Próba zarysowania pola problemowego). W: Problemy pedeutologii..., s. 161.

¹⁷    Tamże.