3574672130

1 06 _ 4. Biograficzne uwarunkowania.

Alina: Ja w naszej szkole utworzyłam Solidarność Nauczycielską. Potem już byłam takim bojownikiem. Jak się komuś coś złego stało, to ja zaraz pisma do kuratorium. Albo jak któryś dyrektor miał odejść, a był dobry... Ja byłam taką osobą z inicjatywą. Ja pismo napisałam do prezydenta, do tego, do tamtego.

Aby uzupełnić powyższy obraz, trzeba zaznaczyć, że aktywna reakcja na zmianę może mieć również charakter negatywny, buntu przeciw zmianie, jednak żaden rozmówca nie wyrażał takiego stanowiska. Oprócz możliwego aktywnego wzoru reakcji na zmianę możliwe są prawdopodobnie zachowania pasywne, w postaci uległego poddania się zmianom lub ucieczki przed zmianą.

Pomyślna adaptacja zawodowa może prowadzić do późniejszej identyfikacji zawodowej. Mechanizm identyfikacji zawodowej dotyczy utożsamiania się jednostki z rolą i grupą zawodową, internalizację obowiązków, obyczajów i zachowań zawodowych, a także wartości czy przekonań preferowanych w grupie zawodowej. Biografie nauczycieli ujawniły, że podjęcie pracy zawodowej może prowadzić do pełnej identyfikacji, do identyfikacji częściowej lub braku identyfikacji zawodowej.

Pełna identyfikacja dotyczy takiej sytuacji, gdy pracownik identyfikuje się ze wszystkimi lub z większą częścią elementów środowiska pracy. Tę sytuację ilustrują między innymi wypowiedzi o satysfakcji odczuwanej z pracy oraz przekonanie, że ponownie wybrałoby się ten zawód. Marek i Dorota wybrali zawód z przekonaniem, że będą się w nim realizować, szybko zaadaptowali się do pracy, a obecnie identyfikują się z rolą zawodową:

Marek: Ja nie będę mówił, czy jestem spełniony, ale najważniejsze, że lubię to, co robię.

Dorota: Jest taki sprawdzian, że jak się pięć lat zostanie w tym zawodzie, to się już zostaje, bo to wciąga, to jest ciągły kontakt z młodymi ludźmi, to jest fajne. I dziś wiem, że mi to dalej po tych 41 latach odpowiada.

Chociaż niektórzy respondenci podjęli zawód z braku innych perspektyw zawodowych lub według schematu „przez przypadek’, nie wyklucza to ich identyfikowania się z obecnie wykonywanym zawodem. Również utrudniona adaptacja zawodowa nie oznacza braku szansy na późniejsze identyfikowanie się z zawodem, chociaż relacjonująca taką sytuację Katarzyna podkreśla, że w jej przypadku był to proces „dojrzewania”, w trakcie którego pojawiały się trudne okresy:

Katarzyna: Jeśli chodzi o nauczyciela, to ja nie wierzę w powołanie, nie do końca wierzę w powołanie. Były momenty, że czasami nie lubiłam dzieci, ja do