3574672149

4.2. Rozwój zawodowy jako. _ 1 2 1

doświadczyli takich sytuacji bądź — nieliczni — wymieniali zdarzenia nacechowane negatywnie.

Trzy powtarzające się w biogramach tematy, oceniane jako kryzysowe, to 1) niepowodzenia zawodowe związane z własną karierą, 2) wypalenie zawodowe oraz 3) pogorszenie stanu zdrowia.

Najliczniejsze przykłady sytuacji definiowanych jako kryzysowe dotyczyły barier lub niepowodzeń, jakich nauczyciele doświadczyli, budując własną karierę zawodową.

Takim niepowodzeniem może być sytuacja, gdy aktywność zawodowa i osiągnięcia zawodowe respondenta nie zostały docenione:

Hanna: Kiedy skończył się stan wojenny, zarządzono coś w rodzaju głosowania. To się odbywało tak, że było zebranie i na tym zebraniu nauczyciele mieli się wypowiedzieć, czy chcą, żeby ta osoba dalej sprawowała swoje funkcje. Z mojego rejonu były tylko dwie i ja nie przeszłam w tych wyborach. I nic nie pomogło, że potem nauczyciele z mojego rejonu pisali jakieś listy protestacyjne, podpisywali się, to już było nieważne. Ważne było, że nie przeszłam i że nie jestem metodykiem. I to był dla mnie duży cios. ]a się nie dość zatroszczyłam o to, żeby przejść, licząc na to, że jakieś kompetencje i sposób pracy sam się powinien obronić. Ale tak się nie stało, wtedy już nie chciałam być metodykiem.

Także Lucyna przeżyła zawodowe rozczarowanie, związane z utrudnieniami w procedurze awansu zawodowego:

Lucyna: Miałam problemy z awansem zawodowym, bo jak się zaczęła sprawa z mianowaniem, to ktoś się dopatrzył, że ja mam to mianowanie nieprawnie, bo miałam je po trzech latach, będąc jeszcze w trakcie studiów. Cofnięto mi to, nikt się nie zainteresował, że ja już mam 20 lat pracy.

Przywołane sytuacje świadczą o tym, że niezależnie od wieku i etapu pracy kryzys zawodowy nauczyciela może zrodzić się z barier, przeszkód związanych nie tyle z jego kompetencjami i samą pracą, ile z braku uznania tej pracy (przez władze oświatowe, dyrekcję, rodziców).

Syndrom wypalenia zawodowego jest, w opinii badanych, drugim źródłem kryzysu zawodowego. Zdaniem W. Prokopiuka, tego typu przeżycia wiążą się często z okresem pracy rutynowej, tj. po około 10—15 latach pracy nauczyciela¹⁰. Syndrom wypalenia zawodowego wiąże się ze zmęczeniem fizycznym i psychicznym, depersonalizacją oraz obniżeniem satysfakcji z pracy zawodowej. Stres czy przemęczenie sygnalizowane przez wielu respondentów (np. opisane wyżej problemy Weroniki), nie są jed-

⁴⁰ W. Prokopiuk: O istocie kryzysów..., s. 161.