3574672208

6. Uwagi końcowe

z przeprowadzonych badań

6.1. Refleksja respondentów o rozmowie

Wywiady z respondentami, które posłużyły zebraniu materiału biograficznego, byłyby niepełne, gdyby respondenci nie mieli możliwości wyrażenia emocji i przeżyć towarzyszących opowiadaniu historii własnego życia. Dlatego dodatkowe pytanie, które zadałam w części podsumowującej wywiad, dotyczyło refleksji badanego na temat przebiegu wywiadu i jego zakresu tematycznego. Niektórzy nauczyciele ocenili wywiad jako okazję do ujawnienia doświadczeń, wspomnień i emocji, których dotąd nie tylko nie werbalizowali, ale niejednokrotnie sobie ich nie uświadamiali. Charakterystyczna jest także postawa respondentów ukierunkowana na zrozumienie samych siebie. Niektórzy respondenci próbowali zrozumieć, wytłumaczyć własne przeżycia, opierając się na posiadanej wiedzy pedagogicznej i psychologicznej:

Irena, 45 lat: No ja opowiadałam moim znajomym o rozmowie z panią, że mobilizowała mnie pani do przypomnienia sobie pewnych nieujawnionych faktów, nigdy się nad nimi nie zastanawiałam.

Alina, 46 lat: Na przykład jak sobie przypominam zajęcia z psychologii, to czasami jakiś mały czynnik [...], czy takie jakieś zdanie głupie typu: „jak na ciebie to ładnie", zdanie, które tysiące ludzi w ogóle by nie usłyszało, nie zauważyło, ale to zdanie jest istotne dla akurat tego młodego człowieka, czy tego dziecka.

Inni, rezygnując z autodiagnozy, wyrażali nadzieję, że wyniki badań pozwolą im na zrozumienie samych siebie, chociaż obok emocji pozytyw -

11 Biograficzne.