3574672218

1.2. Faza stabilizacji. _ 15

Ostatni okres życia — późna dorosłość, rozpoczyna się między 60. a 65. rokiem życia. Zadania rozwojowe podporządkowane są ograniczeniom fizycznym, związanym z tym zmianom aktywności oraz potrzebą dokonania bilansu życia. Wyrazem tych powinności są następujące zadania: przystosować się do utraty sił fizycznych i pogarszającego się stanu zdrowia, przystosować się do emerytury, przystosować się do śmierci małżonka, ustalić wyraźną przynależność do własnej grupy wiekowej²⁰.

Przegląd wskazanych zadań rozwojowych pozwala dostrzec, że zależą one nie tylko od uwarunkowań biopsychicznych jednostki, ale również od kontekstu kulturowego, który generuje pewne standardy i oczekiwania. Charakter zadań średniej dorosłości, w której (na ogół) stabilizuje się sytuacja rozwojowa jednostki, skłoniła mnie do określenia tego okresu fazą stabilizacji życiowej. Pojęcie stabilizacji nacechowane pozytywnie wskazuje na sytuację optymalną, w której jednostka osiągnęła pewien status życiowy i zawodowy, ustabilizowała własną sytuację rodzinną i społeczną i może — jak to określa C.G. Jung — skoncentrować się na procesie indywiduacji, czyli rozwoju zdrowej, zintegrowanej osobowości, inaczej: „stabilnej jedności”²¹. We własnych poszukiwaniach badawczych używam zamiennie pojęć: „faza stabilizacji”, „wiek średni”, „średnia dorosłość”, mając na myśli okres życia pomiędzy 35. a 65. rokiem życia, mając jednocześnie świadomość, że nie każdy dorosły w średnim wieku musi postrzegać własną sytuację rozwojową jako ustabilizowaną.

1.2. Faza stabilizacji w świetle wybranych teorii rozwoju

Etap biografii, który określam mianem fazy stabilizacji („wiek średni”, „średnia dorosłość”), jest okresem życia pomiędzy progresywnym rozwojem okresu wczesnej dorosłości i regresywnymi przemianami starości. Faza stabilizacji, podobnie jak inne etapy życia dorosłego człowieka, nie ma sztywnych granic chronologicznych, jednak autorzy koncepcji rozwoju wskazują najczęściej na lata pomiędzy 30. i 35. a 65. rokiem życia. Zgodnie ze stanowiskiem E. Eriksona, średnią dorosłość wyznaczają granice wiekowe od 30. i 35. do 60. i 65. roku życia i wystąpienie kryzysu generatywność — stagnacja²². Periodyzacja D. Levinsona wskazuje na

²⁰    Tamże, s. 952—953.

²¹    C.S. H a 11, G. Li ndzey: Teoria osobowości. Przeł J. Kowalczewska, J. Radzicki. Warszawa 2002, s. 134—135.

^{2 2} Fj. E r i k s o n: Dzieciństwo i społeczeństwo. Przeł. P. H e j m e j. Poznań 1997.