3574672255

1.2. Faza stabilizacji. _21

Opisane przemiany wieku średniego są indywidualnie realizowane przez jednostkę, która jednocześnie może przypisywać tym przemianom różnorakie znaczenie. Konstelacja czynników rozwoju, zmian rozwojowych, jakie dokonują się w określonym momencie cyklu życia, wreszcie strategia realizowania zadań rozwojowych przez dorosłego składa się na obraz indywidualnego modelu rozwoju, scenariusza rozwoju czy stylu życia. Jednostka podlega oczywiście wszystkim mechanizmom rozwojowym typowym dla gatunku obejmującym stadia, fazy i zadania rozwojowe, a dodatkowym ograniczeniem autonomii rozwoju są określone role społeczne, które wyznaczają potencjalne drogi życiowe. Karolina Appelt podkreśla, że w wielu teoriach przyjmuje się założenie o funkcjonalnej determinacji zachowania, co oznacza, że wpływy socjalizacyjne stawiają przed człowiekiem jedynie pewne wymagania, zapotrzebowania co do pewnego rodzaju zachowań, ale to sam człowiek określa, w jakim stopniu chce sprostać tym zapotrzebowaniom. Koncepcje te ujmują rozwój osobowości jako proces prowadzący do coraz wyższego poziomu indywidualności. W procesie tym podstawową rolę odgrywa własna aktywność człowieka"³. Tym, co indywidualizuje naszą biografię, jest własna odpowiedź na wyzwania rozwoju, dobrany wzór realizowania ról społecznych i działań, który au-tonomizuje jednostkę i pozwala jej tworzyć własny model rozwoju.

Kazimierz Obuchowski używa pojęcia indywidualizacji na określenie różnych sposobów, jakie stosuje człowiek, aby zaspokoić własne potrzeby, a ponadto aby wyrazić proces powstawania nowych — indywidualnych potrzeb⁵⁴. W tym ujęciu indywidualizacja jest sposobem działania, a jednocześnie tworzeniem nowych, indywidualnych potrzeb. Indywidualizacja dokonuje się, zdaniem Obuchowskiego, przez: konkretyzację, mentalizację i socjalizację⁵⁵. W koncepcji rozwoju indywidualnego autorstwa A. Niemczyńskiego, indywidualizacja jawi się jako „dopełnianie” przez jednostkę istniejącego wzorca kulturowego⁵⁶. Autor opisuje działania ludzkie o charakterze interindywidualnym, które polegają na dostosowywaniu własnych zachowań jednostki do istniejącego wzorca kulturowego oraz działania indywidualne, wykraczające poza ten wzorzec. Wspomniany wzorzec zapewnia „typowość” pewnych zachowań i jest na tyle silny, że mimo rozmaitych „odchyleń od normy” w poszczególnych działaniach dostrzegamy pewien schemat⁵⁷. Mimo że schematy kulturo-

⁵³ K. Appelt: Środkowy okres dorosłości. Jak rozpoznać potencjał dojrzałych dorosłych? W: Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Red. A. Brzezińska. Gdańsk 2005, s. 538.

⁶⁴    K. Obuchowski: Psychologia dążeń ludzkich. Warszawa 1983, s. 96—97.

⁶⁵    Tamże, s. 98—100.

⁵⁶ A. Niemczy ń s k i: Modele indywidualnego rozwoju człowieka. Kraków 1980.

⁶⁷ Tamże, s. 37.