3574672358

4.1. Podmiotowe i społeczno-historyczne uwarunkowania. 95

mieli dzieci i to jest pewnie jeden z minusów, chociaż, patrząc na caty nasz tydzień, jak wygląda... Ale ja myślę, że to by się wtedy przewartościowało i by się pozmieniało. Nie wiem, nie umiem określić sukcesów.

Irena, Piotr i Iwona uznali, że sukcesem życiowym jest samo posiadanie rodziny oraz to, jak ich rodzina funkcjonuje, podobnie porażkę wiążą z kłopotami rodzinnymi:

Iwona: W życiu prywatnym to największym sukcesem jest to, że ma się dom i rodzinę, a porażką to, że pozwoliłam na wtrącanie się rodziców w nasze sprawy, zarówno męża, jak i moich. Mnie akurat łatwiej przyszło odciąć pępowinę, a mąż to ją odciął pół roku temu, w wieku czterdziestu lat.

Wypowiedzi innych respondentów nie wnoszą nowych istotnych wątków, wzbogacających wiedzę na temat sukcesu osobistego w średnim wieku. Respondenci bądź nie definiowali sukcesów i porażek wcale, bądź wpisywali je w schemat: udane — nieudane życie rodzinne. Nie znaczy to, że respondenci nie doznawali sukcesów i porażek życiowych. Materiał biograficzny dotyczący pracy zawodowej wskazuje, że na gruncie działalności zawodowej nauczyciele potrafili nie tylko wymienić własne sukcesy i porażki, ale również poświęcali temu wątkowi więcej uwagi, a ich odpowiedzi nie ograniczały się do spopularyzowania jednej definicji sukcesu i porażki.

Dalszy rozwój osobisty z perspektywy wieku średniego

Na zakończenie analizy fazy stabilizacji pragnę przedstawić plany i wizje rozwoju osobistego kreowane przez nauczycieli. Odpowiedzi w tym zakresie są bardzo zróżnicowane, co niewątpliwie wynika z dużych różnic wieku respondentów. Inaczej planują własną przyszłość Jacek, Hubert, Marta i ci respondenci, którzy wchodzą dopiero w fazę stabilizacji; inaczej Sylwia, Bogdan i osoby, które nie przekroczyły jeszcze 50. roku życia. Inne cele wyznaczają też respondenci zbliżający się do 60. roku życia.

Wizje rozwoju osobistego pierwszej grupy koncentrują się wokół kontynuowania kształcenia, reaktywowania zaniedbanych zainteresowań i hobby, zrealizowania pewnych celów pragmatycznych (np. zrobić prawo jazdy, zamienić mieszkanie na większe) lub stabilizowania sytuacji rodzinnej:

Hubert: No i teraz oczekuję kogoś, komu mógłbym cokolwiek z siebie zaproponować. A plany na przyszłość to stabilizacja, w sensie związku.