3870137162

176 A SUCHAR DA-SOBCZYX

brzeszynie. Tu pierwotny problem otrzymywania kamfory z polskich surowców przerodził się w wieloletnie, wielopokoleniowe zainteresowanie chemią terpenów.

Analizowano we Lwowie możliwości przeprowadzania reakcji chlorowodoro-wania na terpentynach i ten fragment przekazano do zastosowania przemysłowego. Kolejne badania to katalityczna izomeryzacja pinenu do kamfenu; gdy ukończono prace w skali laboratoryjnej i przechodzono do półtechnicznej - wybuchła druga wojna światowa.

Sucharda zajmował się działaniem kwasów na pinen. W przeciwieństwie do produktów addycji kwasu siarkowego i kwasów sulfonowych, które okazały się nieciekawe, przyłączenie do pinenu kwasu azotowego dające mieszaninę azotanów' terpineolu, borneolu i fencholu, otwierały drogę (redukcja) do wolnych alkoholi (w dobrej wydajności). Analogiczne reakcje przebadano na kamfenie, wreszcie na dipentenie, co pozwoliło na uzyskiwanie z małocennych frakcji terpentyny - cennego terpineolu.

Chemię terpenów rozwijał przez wiele lat we Wrocławiu, najbliższy współpracownik Suchardy - Henryk Kuczyński. Ukończył on Politechnikę Lwowską i doktoryzował się w 1938 r. Po wojnie habilitował się w Krakowie na Politechnice Śląskiej w roku 1945. We Wrocławiu związał się z Politechniką Wrocławską, gdzie uzyskał stopnie profesorskie (był dziekanem, prorektorem uczelni, członkiem PAN) i kierował katedrami chemii Politechniki I także Uniwersytetu Wrocławskiego.

Prof. H. Kuczyński choć współpracował z Suehardą w dziedzinach zróżnicowanych tematycznie, takich jak: syntezy' mezytylenu (1935), reakcje nitronaftale-nów (1936), nitrochinolin (1936), sulfokwasy sulfonów aromatycznych (1938), czy otrzymywanie pochodnych p-aminofenoli (1946) po wojnie kontynuował i rozwijał już wyłącznie tematykę terpenową. Zainteresowanie tą dziedziną chemii organicznej, zapoczątkowane około 1937 r. trwało u niego do końca życia. Oczywiście uległo ono znacznemu rozszerzeniu, a dawne, bezpośrednie powiązanie z przemysłem, zastąpiły w znacznej mierze, badania strukturalne, konformacyjne.

Profesor Henryk Kuczyński stworzył własną szkołę chemii terpenów. Wypromował kilkunastu doktorów, z których sześciu uzyskało tytuły profesorskie. Roz-winął on chemię i stereochemię układu karanu. Interesowały go szczególnie epok-sydacja wiązania podwójnego i stereoselektywne metody otwierania pierścieni epoksydowych. Ma poważne osiągnięcia w dziedzinie syntez allilowych alkoholi terpenowych, karwomentoli i ich dihydro- pochodnych. Opracował nową, oryginalną metodę dehydratacji alkoholi trzeciorzędowych. Był uznanym w świecie chemikiem organikiem - specjalistą w dziedzinie chemii związków terpenowych.

Nowoczesny kierunek tych badań koncentruje się obecnie na określaniu konformacji izoprenoidów, możliwości ich biodegradacji, badaniu znaczenia biochemicznego, a także w pewnym stopniu na potencjalnym wykorzystywaniu jako środków farmaceutycznych.

W kierunku tym znaczące wyniki uzyskał prof. Andrzej Zabża. Był on doktorantem H. Kuczyńskiego i u niego się habilitował. Główmym tematem jego zainteresowań były początkowo stereochemiczne przekształcenia monoterpenów, szcze-