4265275750

Chęć samorealizacji, chęć bycia niezależnym, lęk przed samotnością, odrzuceniem, problemy związane z akceptacją własnych ograniczeń i znajomością własnych możliwości dotyczą wszystkich ludzi niezależnie od poziomu sprawności.

Ograniczenia, jakich doznają osoby niepełnosprawne w swoim funkcjonowaniu przyporządkowują te osoby do grupy tzw. „specjalnej troski”. Na co dzień niepełnosprawni borykają się z presją stygmatyzacji, jednak większość osób niepełnosprawnych chce funkcjonować „normalnie" - mieć możliwość zaspokajania potrzeb materialnych, mieć możliwości rozwoju podobne do osób pełnosprawnych - pracować, funkcjonować w związkach emocjonalnych, mieć przyjaciół, rozwijać zainteresowania.

Ocena psychologiczna sylwetki klienta, która powinna wspomagać proces optymalnego przystosowania to między innymi ustalenie hierarchii potrzeb danej osoby i ocena poziomu i sposobów zaspokajania potrzeb - niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z osobą pełnosprawną, czy niepełnosprawną.

Ze względu na to, że potrzeby determinują podstawowe mechanizmy funkcjonowania każdego człowieka literatura psychologiczna opisuje problematykę z nimi związaną bardzo szeroko i w różnych aspektach.

Na potrzeby rozważań psychologicznych aspektów niepełnosprawności można zacytować definicję profesora Kazimierza Obuchowskiego, który określa potrzebę jako właściwość danego osobnika X polegającą na tym, że X bez przedmiotu Y nie może funkcjonować normalnie. Potrzeba niezaspokojona wywołuje napięcie mające doprowadzić do jej zaspokojenia. Według powyższej definicji potrzeba to zatem czynnik dynamizujący nasze zachowanie.

Według profesora Obuchowskiego zaspokojenie potrzeby zależy od:

-    wiedzy o przedmiocie potrzeby,

-    możliwości uzyskania przedmiotu potrzeby,

-    przypadkowego zbiegu okoliczności.

Stan niezaspokojenia potrzeby to obiektywna sytuacja osoby pozbawionej czegoś niezbędnego do normalnego funkcjonowania, która może, lecz nie musi znaleźć odbicie w jej świadomości.

W literaturze fachowej równie bogata jak problematyka związana z definicją potrzeby jest problematyka klasyfikacji potrzeb. Według profesora Obuchowskiego klasyfikacja potrzeb opiera się na dwóch głównych kategoriach: podziale na potrzeby, których zaspokajanie służy zachowaniu danego osobnika, czyli tzw. potrzeby samozachowania, do których zalicza się potrzeby fizjologiczne i orientacyjne, oraz na takie, które służą zachowaniu gatunku, czyli potrzeby rozmnażania.

Przedmiotem potrzeb fizjologicznych są działania własne danej osoby i przedmioty zewnętrzne wpływające na przebieg procesów fizjologicznych.

Przedmiotem potrzeb orientacyjnych są czynności własne i sytuacje zewnętrzne, związane z orientacją w otoczeniu, tj. z reagowaniem na przedmioty i zjawiska z otoczenia, zgodnie z wartością, jaką one dla danej osoby przedstawiają. W tym przypadku zwracamy uwagę na wszystkie poziomy orientacji w otoczeniu: od odruchowego cofnięcia poparzonej ręki do określenia sensu własnego życia. Potrzebami orientacyjnymi specyficznymi dla człowieka są: potrzeba poznawcza, potrzeba kontaktu emocjonalnego, potrzeba sensu życia.

O potrzebie zachowania gatunku mówi się jako o potrzebie naturalnej, ale niekoniecznej do przeżycia danej osoby, natomiast koniecznej dla istnienia gatunku. Zarówno potrzeby samozachowania, jak i zachowania gatunku zaliczane są do potrzeb powszechnych. Niezwykle istotną cechą związaną z zaspokajaniem potrzeb powszechnych jest indywidualizacja - ludzie, zaspokajając swoje potrzeby w różnych warunkach i przy różnych własnych umiejętnościach, uczą się różnych technik działania mających zaspokoić ich potrzeby. Te sposoby zaspokajania potrzeb same mogą stać się potrzebami. Mówi się wtedy o potrzebach indywidualnych, które powstają na bazie potrzeb powszechnych.

Przedstawiona powyżej struktura potrzeb wynika z konstrukcji fizycznej i psychicznej każdego człowieka żyjącego w podobnych strukturach społecznych. Prześledzenie tego krótkiego teoretycznego opisu uświada-

Projekt „DOBRY START" - szkolenia dla usługodawców osób niepełnosprawnych" linansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu PFRON