4307685896

strukturalnych. Przykładem jest „uwyraźnienie formy" literatury dziecięcej, dokonujące się poprzez uproszczenia i powtórzenia, typowe też dla utworów ludowych, a odpowiadające mentalnym i emocjonalnym potrzebom dziecka. Istotna w literaturze dla dzieci jest też zasada kreatywności, zwłaszcza na polu językowym i ikonicznym, a także gotowości do „przeżywania" lektury, bycia w świecie emocji literackich⁵. Wymienione cechy czy właściwości są wyraźnie widoczne np. w tomiku wierszy Dębowa kołyska Anny Kamieńskiej, w zbiorze Mądra poduszka Ludwika Jerzego Kerna - twórcy wierszy ideograficznych dla dzieci, w twórczości Danuty Wawiłow, nawiązującej do angielskiej tradycji nursery rhymes, utworów prostych, pełnych dowcipów językowych, echolalii, kalamburów, onomatopei. W utworach prozą dla młodszych dzieci często pojawiają się motywy magiczne, w których wszystko dzieje się „na niby”, ale miło jest dzieciom w to wierzyć: w magiczny niebieski koralik spełniający życzenia z książki Karolcia Marii Kruger, w Naszą mamę czarodziejkę Joanny Papuzińskiej albo Dobrego potwora, który nie jest zły Anny Onichimowskiej.

Dziecięcy folklor literacki (piosenki, rymowanki, formuły zabawowe, działania twórcze, gry pantonimiczne, a dla młodzieży gry fabularne RPG), z natury polisemantyczny, wzmacnia podstawy ontologicz-ne utworów dla dzieci. Ich sposób istnienia charakteryzuje bowiem otwartość i synkretyzm, a więc wypowiedź złożona ze słów, obrazów i gestów. Skład ten tworzy bogaty artykulacyjnie przekaz skierowany do dziecka, które sprawniej „łapie" komunikaty wielokanałowe - przez oko, ucho i dotyk (może przecież pisać po książce, drzeć kartki i to też zbliża do „dzieła”). Taka kompozycja utworu przeznaczonego dla dziecka, a raczej jego głęboka struktura wewnętrzna, pozwala małemu odbiorcy stać się bardziej uczestnikiem niż obserwatorem dzieła. Objawia się to w dziecięcych zachowaniach związanych z lekturą. Dzieci chętnie wchodzą w sam środek świata przedstawionego, nie zważając na granice fikcji literackiej, której przecież nie pojmują i nie respektują. Toteż najbardziej odpowiadającą im rolą odbiorcy dzieła jest rola wykonawcy, którego działanie opiera się na przekładzie intersemiotycz-nym. Dzieci często wypowiadają się w rysunkach związanych z tekstem literackim, uczestniczą w zabawach: przebierankach, śpiewankach, a także w szkolnych inscenizacjach, opartych na sztuce słowa. Te wszystkie działania wokół tekstu literackiego są typowe dla dziecięcych możliwości percepcyjnych, otwartych na mowę ciała. Stąd jedyna możliwość

¹ J. Papuzińska, Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.

(4