4442198843

leniu danego bodźca, stanowiącego wskaźnik wartości, w odzwierciedleniu dodatnim, jeśli bodziec zgodny jest z jakąś tendencją zdobywczą, lub ujemnym, jeśli zgadza się on z tendencją obronną.

A teraz wróćmy jeszcze na chwilę do poprzednich uwag na temat sposobu, w jaki można rozumieć „wartość”, jaką dla zwierzęcia przedstawia dana sytuacja. Jest rzeczą jasną, że w drodze obserwacji zachowania się stwierdzamy tylko wartość behavioralną, którą obecnie można bliżej określić jako zgodność właściwości przedmiotu z aktualnie działającą u zwierzęcia tendencją. Tę wartość behavioralną możemy porównać ze znaną sobie skądinąd obiektywną, biologiczną wartością sytuacji i stwierdzić, czy zwierzę prawidłowo zorientowało się w sytuacji, czy popełniło błąd. Fakt, że u zwierząt orientacja w wartości przedmiotów i zjawisk ich naturalnego środowiska jest zazwyczaj prawidłowa, wskazuje, iż odruchowo-bezwarunkowe mechanizmy poprawnie pełnią rolę strażników czuwających nad biologicznymi interesami jednostki. Ale będą też takie wypadki, w których będziemy musieli ograniczyć się wyłącznie do wartości beha-vioralnej. Tak będzie mianowicie wszędzie tam, gdzie zwierzę realizuje tendencje nie „samozachowawcze”, ale „gatunkowe” (por. str. 98). Można by, oczywiście, i tu doszukiwać się „obiektywnej wartości”, mianowicie w korzyściach, jakie dane zachowanie się przynosi gatunkowi, ale wtedy, przypisując zwierzęciu zdolność orientowania się w korzyściach gatunku, wpadamy już w jakąś swoistą, biologiczną metafizykę. W tym wypadku lepiej wyjść od faktu, że zwierzę posiada tendencje gatunkowe, których realizowanie przyczynia się do utrzymania równowagi układu nerwowego i endokrynologicznego, podobnie jak realizacja tendencji samozachowawczych, stojących na straży całości jego organizmu. „Wartości gatunkowe”, np. dobro potomstwa byłyby więc dla zwierząt również i wartościami „osobistymi”, choć nie potrafimy podać obiektywnej, biologicznej korzyści, jaką one przynoszą organizmowi jednostki, jeśli chodzi o jej zdrowie i utrzymanie się przy życiu.

4. Pojęcie tendencji jako termin psychologii przystosowania. 7j przeprowadzonych rozważań wynika, że dla bliższego określenia, na czym

166