4552035713

Rozdział 1. Podstawy geologii 13

Wulkanizmem określamy wydobywanie się magmy i materiału piroklastycznego na powierzchnię Ziemi. Ekstruzja utworów wulkanicznych następuje pod wpływem działalności gazów - wulkany eksplozywne albo przemieszczeń w skorupie ziemskiej doprowadzających do wyciskania magmy na zewnątrz - wulkany efuzywne. Gdy materiały wulkaniczne wydobywają się z jednego otworu, krateru, mówimy o erupcji centralnej, w wyniku której powstają pojedyncze wzniesienia, natomiast w przypadku gdy lawa wylewa się spokojnie rozległymi szczelinami, występuje erupcja linearna, z którą związane jest powstanie rozległych pokryw wulkanicznych.

Ruchy górotwórcze objawiają się albo spiętrzeniem mas skalnych w postaci fałdów i plaszczowin - góry fałdowe, albo też pionowym przemieszczeniem mas skalnych wzdłuż uskoków - góry zrębowe. Powstawanie sfałdowań (dyslokacji ciągłych) związane jest z silami poziomymi, działającymi na nagromadzone w geosynklinach. czyli w długich wąskich zapadliskach podmorskich, osady. Gromadzące się na dnie geosynkliny osady występują najczęściej w postaci poziomych warstw. Warstwa może zalegać zgodnie (rys. 1.4) lub niezgodnie (rys. 1.5 i 1.6). Zaleganie niezgodne nazywamy dyskordancją.

Dyskordancja tektoniczna (kątowa) powstaje wskutek denudacyjnego zrównania powierzchni terenu uprzednio zaburzonego tektonicznie, a następnie osadzenia na niej poziomych warstw utworów młodszych (rys. 1.5).