4597124102

4. Wpływ gruntu na stałcść rzędnej repcrn

Pojedynczy dom wybudowany na gruntach piaszczystych, wykazuje osiadanie w pierwszym reku budowy — wielkości 1—2 cm. Osiadanie to następnie maleje do rzędu pół centymetra i ustaje po 2—4 latach. Jednakże*, gdy w budynku są zainstalowane motory powodujące drgania, budynek podlega stałemu i nie zanikającemu osiadaniu. Stopień tego osiadania jest zależny od rodzaju gruntu, na którym posadowiono fundamenty budynku.

Do gruntów o słabei nośności zalicza się grunty poba-gienne, wykazujące najczęściej podłoże torfowe oraz grunty nasypowe o dużej zawartości części organicznych. W Warszawie grunty pobagionne występują na osiedlu Ruda k. Marymontu, na Czemiakowie, Szczęśliwicach oiaz miejscami na Pradze.

Tereny na Rudzie zawierają podglebie torfowe. Tereny te charakteryzują się bardzo słabą nośnością gruntów. Posadowione na nich budynki wykazywały stałe osiadanie. Rekordowym był re.per na budynku przy ul. Potockiej na wylocie u.. Mickiewicza. Wykazywał on ciągle osiadanie wielkości 4,5 mm na rok. Osiadanie to należało przypisać drganiem, jakie powodował ożywiony ruch kołowy.

Omawiane tereny pobagienne — torfowe wykazują dodatkową cechę — uzależnienie od stopnia opadów. W okresie suszy wykazują znaczne osiadanie, natomiast w porze deszczowej — pęcznieją. Stopień pęcznienia wzrasta przy przemarzaniu w okresie zimy. Tak więc tereny te wykazują osiadanie oraz nieregularne ruchy wynikłe ze. zmiany stosunków wodnych i temperatury.

Tereny nasypowe — w ścisłym tego słowa znaczeniu — występują powszechnie na terenach miast, w wyniku urządzania terenu (tak zwana niwelacja terenu). Na ogół w gospodarce miast z uwagi na wykopy pod fundamenty domów, dysponuje się nadmiarem ziemi, której używa śię z reguły na zasypywanie nierówności. Gdy ziemia na nasypy nie zawiera domieszek organicznych w postaci śmieci domowych, jest on wcale dobrym materiałem nasypowym. Niestety jest inaczej. Brak nagminny w naszych miastach spalarni śmieci powoduje, że materiału tego używa się prawie wyłącznie do robót ziemnych przy regulowaniu brzegów rzek (przy tworzeniu wybrzeży).

Tego rodzaju praktyka trwa w Warszawie od dziesiątków lat. Wybrzeże Helskie i Gdańskie powstało w powyższy sposob. Należy domniemywać również, że i Wybrzeże Kościuszkowskie powstało z mocno zanieczyszczonych domieszkami organicznymi nasypów ziemnych. Wsku-tek użycia takiego materiału ziemnego występuje osiadanie budynków tam posadowionych. Osiadanie to szacuje się w wysokości 2—3 mm na rok, przy czym wzrost nasilenia ruchu kołowego podnosi stopień podanego osiadania budynków.

Na marginesie sprawy należy dodać, że sprawy te są w pewnym stopniu również niedocenione przez budowniczych. Ilustracją tego będzie następujące zdarzenie. Wiadomo było, że w ubiegłych stuleciach dawni mieszkańcy starej Warszawy, skupiający się głównie kcło Starego Miasta, dekenywali zsypu śmieci na skarpie koło 200 m na północ od ogrodów zamku. Wysypisko to znane było pod nazwą „Gnojn3 Góra”. W okresie międzywojennym wywózki śmieci dokonywano nad brzegiem Wisły, zaś na Gnojnej Górze wybudowano dom „PKO” będący drukam ą. Snadź p.dłoże było niejednolite, gdyż pod działaniem wstrząsów wywołanych ruch-m maszyn drukarskich, ściany demu poczęły się rysować i pękać, a w piwnicach domu gromadził się gaz palny — metan. Wysiłki budowniczych przy ratowaniu domu nie dały rezultatu. We wrześniu 1939 r. — w czasie działań wojennych — dcm uległ soa-leniu.

Do powyższych omówień gruntów słabych należy dodać parę słów o gruntach podmokłych. Zwykle są to grunty piaszczyste na zwięzłym podłożu z glm lub iłów. częstokroć zasilane wodami rzek (w Warszawie — Siekierki, S^ska Kępa. Pelc wizna itd.) względnie ciekami woa pou-sk ornych (Szczęśliwice).

Gdy tereny tak.e zostaną poddane odwodnianiu (rewami i drenami), posadowione budowle osiadają, przy czym w pierwszych latach osiadanie wynosi 2—3 mm na rok. Czasokres i przebieg osiadania nie były badane. Większemu osiadaniu podlegają budynki przylegające do terenu budowy kanału, na przykład kolektora, której to budowie towarzyszy odprowadzanie wód zaskórnych na trasie budowy. Wyczuwalny zasięg osiadania terenu wynosi około 200 m po obu stronacn trasy kanału.

Na ostatek należy wspomnieć o wałach pobrzeżnych. W Warszawie stwierdzono osiadanie Wału Miedzeszyńskiego w granicach miasta. Osadzone na nim repery precyzyjnej niwelacji państwowej, w ciągu 4 lat po ich zani-welowaniu, osiadły o wielkość około 20 mm. Przyczyną •tego zjawiska był najprawdopodobniej bardzo ożywiony ruch kołowy oraz podmokły ną ogół teren przy wale.

5. Wnioski

W świetle powyższych faktów stwierdzamy, że sieć re-perów precyzyjnych, założona w warunkach n<e s^rzyiain-cych, jak na przykład na Wybrzeżu Kościuszkowskim i Helskim oraz na Wale Miedzeszyńskim, ulega szybkiej dezaktualizacji. Szacując dokładność względną rzędnej re-peru precyzyjnego względem reperów sąsiadujących na ciągu — na około 0 3—0,4 mm (upoważnia nas do powyższego przeciętne rozmieszczenie reparów co 500 m oraz błąd średni pomiaru 1 km ciągu wynoszący około 0,5—0,6 mm), pnw^:emv że w przyDadku reperów na Wale Miedzeszyńskim, dokładność pomiaru zatraca się już po upływie około 1 m^;esiąca. zaś dla przypadku Wybrzeża Helskiego — najdalej po upływie kwartału od czasu dokonania pomiaru.

Wyn^:ka z tego cczywisty fakt, że dokonując wyrównania sieci precyzyjnej, które przeprowadza się na ogół po upływie 5—S miesięcy od rozpoczęcia prac pomiarowych, operujemy materiałem już zdezaktualizowanym.

Jeśli chodzi o osnowę techniczną, to okres aktualności pomiaru da s:'eci utrwalonej na gruntach słabych jest nieco dłuższy. Założywszy dokładność pomiaru 1 km ciągu na obszarze Warszawy na około 3 mm oraz odległości rozmieszczenie reperów technicznych na 150—2^0 m. oszacujemy dokładność rzędnej reperu względem reperów sąsiadujących na wielkość około 1 mm.

W tym założeniu, dla terenów o rocznym osiadaniu 2—3 mm, okres zachowania aktualnej wartości pomiaru sieci technicznej wynesi około 4—6 miesięcy.

Ponieważ okoliczności nie sorzyjai^ce wvst°powa^ły w okresie międzywojennym na około 25% obszaru Warszawy w granicach 1939 r., przeto sieć niwelacyjna spełniała swoje zadanie przy obsłudze budownictwa kanałów ściekowych w okresie około 8 lat. Po tym okresie nawiązane pomiaru aktualizacyjnego do istniejących reperów — miejscami było niemożliwe.

Wymienione trudności spowodowały, że w okresie od 1916 r. do 1938 r. osnowa niwelacyjna m.st. Warszawy była mierzona i wyrównywana trzykrotnie: w latach 1917, 1926 i 1938—39. Fakt to znamienny, gdy się zestawi z tym. że na ogół około 75% powierzchni ówczesnej Warszawy posiadało grunty względnie d^rbre. to znaczy sorzyiajaco sta’ości rzędnych osnowy niwelacyjnej. Najoczywiściej więc stosowany dotychczas tryb postępowania przy budowie osnowy wymaga rewizji. Ustalmy więc założenia nowego ustosunkowania się do osnowy niwelacyjnej.

Podstawowym postulatem będz^:e powiązanie rodzaju niwelacji ze stopniem stałości reperu. uzależnionym od rodzaju gruntu, oddziaływania s^:ł statycznych i dynamicznych na budowlę z reperem. Nadmieniamy, że pod rodzajem niwelacji rozumiemy zarówno podział na niwelację precyzyjną 1 techniczną, jak i rzędy wymienionych niwelacji.

Ujmując krócej powyższy postulat. pow^:emy co następuje: reper precyzyjny I rzędu powinien być nie tylko pomierzony z najwyższą dokładnością ale powinien być utrwalony na gruncie dobrym — nie słabym, który by mu zapewnił najdłuższą niezmienność rzędnej. Ponadto budowla z reperem powinna być zabezpieczona przed oddziaływaniem ni€>kTzy&tnvm sił statycznych i dynamicznych.

Odnośnie reperów niższej klasv i rzędu, należy rozluźnić wymagania co do dokładności pomiaru, jak i stałości gruntu I oddziaływania opisanvch sił.

Powstaje pytanie, jak realizować wymieniony postulat. Rozróżnijmy dwa przypadki: pierwszy, gdy na obszarze miasta osnowa niwelacyjna nie była dotychczas założona i drugi przypadek, gdy zachodzi aktualizacja osnowy względnie jej rozbudowa W przypadku pierwszym n^;e da się. na ogół biorąc, spełnić od razu wymienionego głównego postulatu. Wtedy nasze zabiegi z konieczności ograniczą się do:

1. Zbierania informacji odnośnie nośności gruntów i głębokości występowania wód zaskórnych. Dane powyższe oprzemy na wykopach czynionych z racji zakładania fundamentów pod budynki przy kopaniu studni, względnie przy wierceniach. Dane powyższe powinny być uzupełnione Informacjami z lat wcześniejszych.

424