skanuj0006 (243)

11-5. Wpływ temperatury na szybkość wzrostu Escherichia coli.

Linią ciągłą oznaczono wyniki doświadczeń, linią przerywaną — wartości średnie

nych. Zamrożenie hodowli z jednoczesnym wysuszeniem w próżni jest doskonałym środkiem przechowywania bakterii i wirusów. Proces ten nosi nazwę liofilizacji. Liofilizowane bakterie i wirusy przechowywane w temperaturze pokojowej mogą przetrwać w tym stanie przez kilka lat i w każdej chwili mogą być „ożywione” przez umieszczenie ich w podłożu odżywczym w temperaturze wzrostu.

STERYLIZACJA (WYJAŁAWIANIE)

Zabójcze działanie wysokiej temperatury wyzyskał już Pasteur do sterylizacji pożywek i naczyń. Sterylizacją, czyli wyjaławianiem nazywa się proces prowadzący do usunięcia wszystkich mikroorganizmów z danego środowiska, np. wody, gleby, szkła laboratoryjnego, pożywek bakteryjnych itp. Często stosowanym czynnikiem wyjaławiającym jest podwyższona temperatura. Do określenia wrażliwości bakterii na sterylizujące działanie temperatury często stosuje się pojęcie punktu śmierci cieplnej i czasu śmierci cieplnej. jPunktem śmierci cieplnej nazywa się temperaturę zabijającą hodowlę bakteryjną w ciągu 10 minut. Czas śmierci cieplnej jest to czas potrzebny do zabicia wszystkich drobnoustrojów danego gatunku przy określonej temperaturze i składzie podłoża.]Na przykład dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) w 50° giną już w ciągu kilku minut, podczas gdy w 42° czas śmierci cieplnej wynosi około 5 godzin, w 41° ponad 11 godzin, a w 40° nawet w ciągu 30 godzin nie dochodzi do zupełnej sterylizacji.

i Dużą rolę w procesie sterylizacji odgrywają również właściwości fizyczne i chemiczne podłoża. I tak np. obecność soli, cukru, białek wpływa na ogół jako czynnik ochronny, a więc zmniejszający szkodliwe działanie temperatury. Nie jest również obojętne stężenie jonów wodorowych i ciśnienie osmotyczne podłoża. Obniżenie pH poniżej 5 i podwyższenie powyżej 8 znacznie skraca czas śmierci cieplnej przetrwalni-ków laseczki tężca. Zależność ta podobnie wygląda również w przypadku innych bakterii. Na sterylizujące działanie temperatury wywiera duży wpływ także ciśnienie osmotyczne podłoża. Wraz ze wzrostem ciśnienia osmotycznego wzrasta czas śmierci cieplnej.

^ Przebieg sterylizacji uzależniony jest również od ilości bakterii obecnych w wyjaławianym środowisku. Sterylizacja zachodzi szybciej przy mniejszej ilości drobnoustrojów. Im więcej bakterii w środowisku, tym więcej jest wśród nich form opornych na działanie podwyższonej ciepłoty.

1 Poza czynnikami zewnętrznymi na przebieg sterylizacji wpływa również: 1. Wiek bakterii: bakterie młode są znacznie mniej oporne na działanie wysokiej temperatury niż starsze; to samo odnosi się do młodych przetrwalników. 2. Zawartość wilgoci w organizmie bakteryjnym; w celu zabicia bakterii wysuszonych trzeba zastosować wyższą .temperaturę niż do zabicia tych samych bakterii w środowisku wilgotnym; powodowane to jest w dużej mierze przez zwiększanie oporności białek na denatura-cję cieplną w miarę ich odwadniania.

Sterylizację przeprowadza się albo przy pomocy suchego gorącego powietrza, albo w gorącej parze wodnej. Sterylizację suchym powietrzem przeprowadza się w aparatach zwanych suszarkami. Dla zapewnienia zupełnej jałowości sterylizowanych przedmiotów temperatura wnętrza suszarki musi być utrzymana w granicach 160—180° przez okres_ 30— —60 minut. Konieczność stosowania tak wysokiej temperatury ogranicza posługiwanie się tą metodą jedynie do sterylizowania przedmiotów nie ulegających przy tej ciepłocie zniszczeniu (szkło laboratoryjne).

Sterylizacja w ogrzanej parze wodnej odbywa się krócej i wymaga znacznie niższej tempertaury. W praktyce do wyjaławiania najczęściej

333