5033108585

gnięcia wyniku. Proces ten przebiega według schematu Z - W, w którym Z oznacza zadanie, a W - wynik. Aby wykonać zadanie, uczeń podejmuje czynności intelektualne (operacje myślowe), sensomotoryczne (spostrzegane oraz manipulowanie) oraz werbalne (słowne) formułowanie swoich myśli¹⁸.

Czynność to zachowanie ucznia nastawione na osiągnięcie określonego wyniku. Zdaniem T. Tomaszewskiego, wywołanie czynności uwarunkowane jest powstaniem sytuacji porównywania przez dziecko stanu istniejącego i założonego stanu końcowego czyli wyniku. Prowadzi to do pojawienia się rozbieżności między tym „co jest, a co ma być”, co w konsekwencji przyczynia się do wytworzenia serii czynności, które mają na celu dokonanie korekty istniejącego stanu rzeczy.

Pojęciem nadrzędnym w stosunku do pojęcia czynności jest działanie dziecka, przez co rozumiemy złożoną aktywność wieloczynnościową podporządkowaną danemu celowi. Działanie dla osiągnięcia wyniku końcowego jest sterowane przez ten właśnie wynik. Natomiast operacja porównania w tym procesie jest czynnikiem motywującym i stymulującym układ działań, do którego należą:

-    podjęcie decyzji co do działania,

-    dobór środków realizacji

-    określenie warunków, w jakich będą wykonywane te czynności.

Sytuacje, które uczeń uznaje za trudne i które świadomie chce zmienić na bardziej pożądane są nazywane sytuacjami zadaniowymi lub po prostu zadaniami. Zdaniem T. Tomaszewskiego, zadanie występuje jedynie wtedy, gdy wynika ono z odczucia i uświadomienia przez ucznia rozbieżności między stanem początkowym a stanem końcowym¹⁹.

W nauczaniu matematyki taką rozbieżność mogą wywołać wszystkie zadania. Każde bowiem zadanie matematyczne wymaga wykonania czynności do osiągnięcia określonego wyniku końcowego - na tle rozbieżności między tym co jest dane, a tym co ma być wynikiem.

Szczególną klasę zadań tworzą tak zwane zadania problemowe. W zadaniach tego typu, według T. Tomaszewskiego, stan końcowy (wynik) wymaga, aby to co jest nieokreślone (np. środki do celu , warunki, w ynik) stało się określone. Rozwiązanie problemu polega więc na zmniejszeniu stopnia nieokreśloności oraz pozwala na przystąpienie do rozwiązywania zadań zwykłych.

Proces rozwiązywania zadań jest więc działalnością o złożonej strukturze wymagającą ukierunkowania. Obejmuje on różnego rodzaju czynności i podczynności o charakterze preparacyjnym lub realizacyjnym. Czynności preparacyjne określane są wyposażeniem ucznia w odpowiednią wiedzę oraz

T. Tomaszewski, Z pogranicza psychologii i pedagogiki. PWN, Warszawa 1970. s. 142. T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii, PWN, Warszawa 1971. s. 41.