5167287912

g)    Budowanie pozytywnego nastawienia do zmiany poprzez wizualizowanie efektów zaplanowanego działania, koncentrowanie uwagi nie na problemie, lecz oczekiwanym efekcie.

h)    Koncentracja na teraźniejszości i przyszłości - kierowanie uwagi osoby z oskarżeń pod adresem przeszłości na rozwiązanie albo wyjście możliwe do zrealizowania obecnie i w przyszłości, np. „Zapomnijmy na chwilę o przeszłości", „Pomyślmy, co teraz sprawiłoby, że Twoje życie byłoby lepsze?".

i)    Powstrzymywanie się od oskarżeń.

j)    Dostarczanie pozytywnych możliwości alternatywnych - proces pomagania nie jest skupiony na niepożądanych zachowaniach, lecz na wskazywaniu i uczeniu pozytywnych zachowań, np. „To jest coś, co już potrafisz. Zobaczymy, czy możesz nauczyć się czegoś innego".

2.2. Koncepcja faz zmiany

W większości sytuacji celem pracy socjalnej jest wywołanie zmiany¹² - pracownicy socjalni wspierają osoby lub rodziny w procesie wprowadzania zmian w ich życiu lub ułatwiają dostęp do usług, które te zmiany umożliwiają. W praktyce jednak, pomimo podejmowanych wysiłków, wiele osób i rodzin przejawia niechęć, bierność, a ich sytuacja i sposób funkcjonowania, pomimo różnorodności podejmowanych działań, zaproponowanych usług, form wsparcia, nie ulega zmianie. Zazwyczaj takim osobom przypisywana jest etykieta „niezmotywowanych", „opornych", „trudnych".

W poniższym rozdziale przedstawione zostaną podstawowe informacje na temat procesu zmiany oraz czynników, które inicjują i ułatwiają jej wprowadzenie.

Zgodnie z koncepcją J.O.Prochaska i C.C.Diclemente, można wyróżnić cztery fazy procesu zmiany¹³:

1) Faza przedkontemplacyjna

W tej fazie problemy nie są jeszcze zauważane przez osobę, nawet jeśli otoczenie twierdzi, że jej sposób postępowania jest szkodliwy, niewłaściwy. Taka postawa może mieć różne źródła:

•    brak wiedzy - osoby nie zdają sobie sprawy, z jakimi zagrożeniami wiążą się ich zachowania.

•    bunt - zachowania problemowe stanowią jedyny obszar, na który osoba ma wpływ. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej często mają poczucie, że ich życie zależy od instytucji, od decyzji innych ludzi, ale nie od nich samych. Dlatego też mogą bronić pewnych wzorców postępowania, nawet jeśli są one szkodliwe dla nich i otoczenia.

•    zniechęcenie - niechęć do zmiany może wynikać z doświadczanych wcześniej porażek, niepowodzeń.

• racjonalizacja - przekonanie osób, że rzeczywistym problemem nie jest ich zachowanie, ale zachowanie innych - gdyby zmieniło się ich otoczenie nie musieliby zachowywać się w określony sposób.

W tej fazie powinieneś umożliwić osobie przedstawienie swoich racji, jej punktu widzenia, aby poznać i zrozumieć czynniki powstrzymujące ją przed zmianą. Na tym etapie nie

¹²    Celem pracy socjalnej może być również zapobieganie pogorszeniu się sytuacji, funkcjonowania osoby lub rodziny, a tym samym utrzymanie obecnego stanu, np. w stosunku do osób starszych podejmowane mogą być działania mające na celu podtrzymanie ich obecnego poziomu sprawności i samodzielności w wykonywaniu codziennych czynności, a tym samym jak najdłuższe utrzymanie ich w miejscu zamieszkania.

¹³    M. Połeć, Transteoretyczny Model Zmiany - towarzysz Dialogu motywującego, w: Jadwiga M. Jaraczewska, Izabela Krasiejko (red.), Dialog Motywujący w teorii i praktyce. Motywowanie do zmiany w pracy socjalnej i terapii, Wydawnictwo Edukacyjne „AKAPIT", Toruń 2012, s.43 - 50.

14