5192605127

28

jewodztwa zawierające dawne miasta wojewódzkie miały relatywnie znacznie lepiej rozwinięta infrastrukturę społeczna, niż wynikałoby to z poziomu zamożności ludności (bedacego - w danym systemie płacowym - pochodna poziomu i struktury zainwestowania produkcyjnego). Sytuacja przeciwstawna, polegająca na względnym niedorozwoju infrastruktury społecznej, zachodziła w województwach, które w dawnym podziale administracyjnym znajowały sie na peryferiach dawnych dużych województw, i które zawierały nowe okręgi przmysłowe. Jak wskazują badania, podobne procesy skupiania w bliskości miasta wojewódzkiego inwestycji z zakresu infrastruktury spo-iecznej zachodziły także po reformie podziału terytorialnego kraju (por. E. Gacyk. 1988). Jest to dobitnym potwierdzeniem poprzednich stwierdzeń o mechanizmach jednoczesnego powstawania nadmiaru i niedomiaru, prowadzącego do dysfunk-cjonalności struktur regionalnych. a będących wynikiem "transformacji administracyjnej" mnożników ekonomicznych, tym razem dokonującej sie na szczeblu regionalnym.

Działanie "mnożników poziomych", choć ograniczone, jest jednak zauważane w gospodarce socjalistycznej. Sfere ich pojawiania sie można jednak zawęzić do sektora nie uspołecznionego, w pewnej mierze także do tzw. uspołecznionej drobnej wytwórczości, szybko reagujących na luki w podaży powstałe w wyniku powstawania ogólnych opóźnień i napięć w gospodarce. Także "czarna ekonomia" działa przy wykorzystaniu klasycznych efektów mnożnikowych. Jak wskazują doświadczenia gospodarki polskiej początku lat osiemdziesiątych, poziome efekty mnożnikowe pojawiaj© sie na szeroka skale w specyficznych sytuacjach ekonomicznych, przybierają jednak postać sprzężeń negatywnych, nie zaś pozytywnych. W gospodarce niedoboru przerwanie łańcucha zależności techniczno-ekonomicznych prowadzi do lawinowej reakcji ograniczania produkcji, ^lub produkowania "na skład", co polski kryzys dowiódł w całej rozciągłości. Jest rzeczą jasna, że negatywne efekty mnożnikowe oddziałuj© na układ regionalny, w różnym stopniu zakłócając procesy gospodarcze w poszczególnych jego ogniwach.