5217957930

155

wielkości ogromne (powyżej 20°), niezwykłe, jeśli chodzi o środowisko, zamieszkałe przez organizmy wodne. Zmiany temperatury zachodzą na powierzchni plaż nadzwyczaj szybko:    jeśli

zasłonić ekranem pewien odcinek insolowanej plaży, to już po 5 min. temperatura spaść może o 3^U, a po godzinie różnica w porównaniu ze stanem początkowym wyniesie 8° (wykres 9).

W naturze podob

ne zmiany towarzyszyć mogą

tak pospolitym

zjawiskom, jak kolejne zasłanianie i odsłanianie słońca przez chmury.

Jeśli chodzi o stosunki termiczne, to nasuwa się przecle-wszystkiem porównanie psammolitoralu do innych części litoralu jeziornego, gdzie temperatury insolacyjne grają również znaczną

rolę (Wesenberg-Lund 1912, Ai.':    1926). Z drugiej strony

pewne analogje przedstawiają drobne zbiorniki (WEIMANN 1933, GIEYSZTOR 1934), jednak psammolitoral stanowi pod każdym względem—jeśli chodzi o termikę—biotop skrajny. Dość ważne

wykazać też można między psammolitoralem i kożuchami Sphagmim i to nietylko pod względem termicznym, lecz także co się tyczy np. wysokiej utlenialności wody, stosunków przestrzennych i t, p. Podobieństwa te znajdują, jak zobaczymy poniżej, pewne odzwierciedlenie w wyraźnych zbieżnościach faunistycznych.

W cyklu rocznym życia psammolitoralu poszczególne czynniki ekologiczne ulegają dużym wahaniom, przyczem można wyróżnić 4 zasadnicze okresy:

1.    Wiosna (połowa kwietnia—połowa maja) rozpoczyna się

z chwilą uwolnienia plaż od lodu; poziom jeziora zwolna opada;

temperatura powietrza wzrasta, zwiększa się też koncentracja

elektrolitów i substancyj organicznych w wodzie plaż; dużo detritusu.

2.    Lato (połowa maja—połowa sierpnia); szerokość plaż osiąga swe maksymum; na powierzchni skrajnych części plaż

pojawia się

warstewka suchego piasku; wysokie temperatury

insolacyjne; duże stężenie elektrolitów i wysoka utlenialność.

3.    Jesień (połowa sierpnia — koniec października); poziom jeziora wznosi się; temperatura powietrza zwolna spada; stopniowe dalsze oczyszczanie się plaż; spadek koncentracji elektrolitów i utlenialności; cała powierzchnia plaż—wilgotna.

4.    Zima (pierwsze przymrozki—połowa kwietnia); początkowo—jak koniec jesieni; następnie—plaże pod lodern.