IMG60 (2)

Jeśli chodzi o wskrzeszenie zmarłych, najbardziej znane opowiadanie przekazuje I 1 Kri 17 i 2 Kri 4: chodzi o cudowne przywrócenie do życia zdziałane przez Eliasza i Elizeusza. Oba opowiadania mają charakter ludowy, są ozdobione pewnymi szczegółami j anegdotycznymi³⁹, nadto zdradzają wyraźnie wzajemny wpływ na siebie⁴⁰. Przywróci I nie do życia obejmuje następujące cechy wspólne: 1) dziecko umarło lub co najmniej znalazło się w niebezpieczeństwie śmierci; 2) matka dziecka czyni wyrzuty prorokowi;

3) zmarłe dziecko zostaje zaniesione na piętro do pomieszczenia proroka, który zostaje j sam z dzieckiem; 4) prorok modli się do Jahwe i pochyla się nad zmarłym dzieckiem;

5) po odżyciu prorok oddaje dziecko matce. Z obu opowiadań nie można wydobyć nic i więcej ponad fakt podwójnego (? ) przywołania do życia dziecka uważanego za zmarłe lub rzeczywiście zmarłe. Ścisłość danych pozostawia wiele do życzenia w popularnej relacji; dotyczy to m.in. stwierdzenia faktu śmierci.

W wyniku choroby dziecko popada w stan, kiedy jego nefes (dokładnie nii&mah, oddech) znika; wyrazu mut (umrzeć) autor relacji nie używa. W 1 Kri 17, 21 I prorok prosi Boga o powrót jego nefes do ciała dziecka; gdy to następuje ono ożywa 1 (17,22). Stary Testament zna wprawdzie wypadki, w których „duch” (ruah) może opuścić człowieka pozostającego przy życiu (osłupienie, zmartwienie — 1 Kri 10, 5; 21,

5 itd.). Jednak wypadki, gdzie nefes miałby opuścić człowieka, a następnie wrócić weń — nie są znane; widocznie chodzi więc o powrót do życia zmarłego. Tak też zrozumiał wydarzenie w kilka wieków później Syrach (48, 5): o rzeczywistej śmierci (także TH. hmqjm gw’ mmwt) i przywróceniu z Szeolu mocą Jahwe. Oczywiście stwierdzenia 1 Kil i 2 Kri o przywróceniu do życia chłopca należy rozumieć w znaczeniu popularnym, nie zaś antropologicznym ani medycznym. Tak przekazano je redaktorowi 1—2 Kri i tak zostały utrwalone pod wpływem natchnienia Bożego.

Moc cudotwórczą Elizeusza uważano za najbardziej uchwytną właśnie we wskrzeszeniach zmarłych, o czym świadczy nadto inne podanie, równie popularne jak tamto, umieszczone w 2 Kri 13,21. Wynika z niego, iż wielki prorok przywracał ze śmierci do życia nawet po własnej śmierci: dotknięcie jego szczątków ciałem zmarłego powodowało jego powrót do życia. Myśl o wskrzeszeniu jest tu wyrażona bodaj jeszcze wyraźniej. Cokolwiek należałoby myśleć o historii kształtowania się i zrozumienia tych tekstów, ważne jest to, iż pochodzą one sprzed niewoli babilońskiej. Już wtedy więc brano pod uwagę możliwość powrotu ze śmierci do życia, choć nie zastanawiano się jeszcze nad uzasadnieniem teologicznym tej możliwości ani nad konsekwencjami! antropologicznymi.

Geneza koncepcji teologicznej zmartwychwstania

Równolegle do tych opisów wskrzeszeń rozwijała się myśl o zmartwychwstaniu umarłych; wyrażało je w sposób niemal techniczny wyrażenie hebT. qum, zachodzące po

^{3    9} Fohrer (Elia s. 35-36) przesadza jednak, określając te opisy jako „anegdoty” co do swego ogólnego charakteru. Nie ulega bowiem wątpliwości, że za popularnym sposobem przedstawienia kryją się wspomnienia o rzeczywistych wydarzeniach, być może utrwalonych w sposób mało krytyczny.

^{4    0} Na ten temat zob. R. Kilian. Die Totenerweckungen Elias und Elisas — cine Motivwan-derung? BZ 10:1966 s. 44-56.

22