31022 Scan020

20 J. Stein

Jeśli uszkodzone funkcje wielkokomórkowc powodują niestałość percepcji, wtedy powinno się to przejawiać nie tylko w literach w obrębie słów, ale także w odniesieniu do każdego małego bodźca wzrokowego w każdym kontekście. W związku z tym, mierzyliśmy, z jaką dokładnością dzieci z niestabilnością dwuoczną są w stanie zlokalizować małe punkty przedstawione na ekranie komputera. Zgodnie z oczekiwaniami wykonywały one to zadanie dużo gorzej niż dzieci z grupy kontrolnej (Riddell i wsp., 1990).

POMIJANIE LEWEJ STRONY

Jeszcze bardziej interesujące było to, że osoby z dysleksją i niestabilną kontrolą dwuoczną dużo gorzej wykonywały zadania lokalizacji bodźca w lewym, w porównaniu z prawym polem wzrokowym, podczas gdy osoby czytające płynnie, były nieznacznie lepsze przy prezentacjach z lewej strony. Dostarczyło to danych eksperymentalnych potwierdzających naszą, nieco anegdotyczną, wcześniejszą obserwację, że u wielu osób z dysleksją wykazujących niestabilność dwuoczną, wystąpiły łagodne symptomy pomijania lewej strony podczas rysowania zegarów; wykazywali oni tendencję do grupowania wszystkich znaków po prawej stronie i pozostawiania lewej strony cyferblatu pustej (Stein i Fowler, 1981). To zjawisko zostało ponownie przebadane przez Riitę Hari, która potwierdziła jego występowanie u wielu osób z dysleksją i nazwała je mini-pomijaniem stronnym (rnini-neglect) (Hari i wsp., 1999). Istnieje bogata, ale jednocześnie niezbyt przekonywująca literatura na temat roli specjalizacji półkul w dysleksji (Boliek i Obrzut, 1995). Pomimo wszystko, istnieją dosyć silne dowody na to, że u osób z dysleksją nie wykształciła się ścisła specjalizacja półkulowa. Przejawia się to w braku silnej prawo- lub lcworęczności i w symetrii planum temporale. Najnowsze dane świadczą też o tym, że u osób z dysleksją normalnie występująca większa gęstość substancji białej w lewej półkuli jest zmniejszona (Klingberg i wsp., 2000).

NIESTABILNA PERCEPCJA WZROKOWA

Opisywanie przez osoby badane tego, co widza, kiedy próbują czytać, dostarcza najbardziej przekonywujących dowodów na niestabilność

Wielkokomórkowa teoriadyslcksji rozwojowej 21

I *• »'|>ł 11. naktórącierpi wielcdzieciztrudnościami wczytaniu. Pierwsze

•    Fringle Morgana o „ślepocie słów” dotyczyły chłopca Imiruirm 1’crcy. który często pisał swoje imięPrecy, i pomimo że był

i"* U «K»wi/y, jeżeli chodzi o inne słowa, nie mógł określić, w jakim I ••/•nikli powinny być ustawione litery (Morgan, 1896). Dwie trzecie v «tku li dzieci z którymi pracujemy, wykazuje niestabilną kontrolę

•    U mu /mi i skai /y się na to, że małe litery, które usiłują przeczytać, wydają ••• pi /» uiwać, zamieniać miejscami, zlewać sięjedna w drugą, wpadać i h v p.idm ze strony, rozmywać się, nagle powiększać lub zmniejszać się il In I Stein, l979;Garziai Sesma, 1993; Simons i Gordon, 1987; Stein

•    I ••win, 1981). Nic więc dziwnego, że nie mogą one z dostateczną m ' imm ni określić kolejności liter lub prawidłowo zapamiętać ich układ **»i*ą*hilic/ny.

/.u* »w ni i my. jak i inni badacze, potwierdzili śmy, że te „anegdotyczne” ••"Mn niemu, w rzeczywistości wskazują na niestabilność percepcyjną.

i / niestabilnością dwuoczną robią więcej błędów wzrokowych, k t* .ls zmniejszona jest wielkość liter (Comelissen i wsp., 1991) i kiedy •n»'*\ /grupowane blisko siebie (Atkinson, 1991). Dzieci mają Unnti in |ę do tworzenia nie-słów, które wskazują na błędy typu IMw> wogo identyfikowania oraz niewłaściwej oceny ich kolejności. W kiMiH. kweneji, dzieci wykazują tendencję do błędnego pisania słów mm ii filialnych, próbując nadawać dźwięki każdej literze, i przez to i*"l - lulając „błędy regularności fonetycznej’* (Comelissen i wsp., I9'» ilu t ’o ważniejsze, ze względu na to, że niestabilność jest dwuoczną, i **»11 • \ Iki mogą być nawet większe, ponieważ oczy dostarczają różnych •• • * .|i układu liter. W związku z tym, czytanie jednym okiem, z zasło-

•    •m.i\ nnli ugim okiem zwykle prowadzi do poprawy czytania (Comelissen

•    * .p 1992; Fowleri Stein, 1979; Stein i Fowler, 1981,1985; Stein i wsp., Jt(MIOb).

ZASŁONIĘCIE JEDNEGOOKA

Najbardziej przekonywującym dowodem na to, że jedno zjawisko |miwodujc drugie, jest udowodnienie, że zmieniając jedno, zmieniamy lal /. i drugie. Fakt, że niektóre dzieci zaczynają czytać lepiej z ✓•♦••Inniętym jednym okiem, jest ważnym dowodem na to, że dwuoczne nakładanie się obrazów jest istotną przyczyną problemów z czytaniem.