5439978834

186

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

Nr 9

SEKCJA OGÓLNO - ELEKTRYFIKACYJNA

ZASADNICZE POJĘCIA TECHNICZNE I GOSPODARCZE, CHARAKTERYZUJĄCE ZAKŁADY ELEKTRYCZNE

Inż. Stanisław Konczykowski

Kierownik biura technicznego spółki akcyjnej „Siła i Światło".

Streszczenie. Referat zawiera analizę i definicje ważniejszych pojęć technicznych i gospodarczych, charakteryzujących zakłady elektryczne, a mianowicie: wytwórczości, obciążenia, mocy rozporządzalnej, rezerwy, mocy czynnej, sprawności zakładu wytwórczego, mocy przyłączonych urządzeń, energji dostarczonej, sprawności sieci, stopnia rów-noczesności, stopnia obciążenia zakładu, stopnia równomierności obciążenia, czasu użytkowania największego obciążenia, stopnia wyzyskania urządzeń, stopnia wyzyskania czasu ruchu, stopnia równomierności strat i czasu trwania największych strat. Pojęcia te, jako podstawowe, wymagają ścisłego określenia i ujednostajnienia pod kątem widzenia struktury i potrzeb nowoczesnych zakładów elektrycznych.

Do oceny i kontroli działalności wszelkich organizmów gospodarczych służy statystyka. Statystyka ma wielkie znaczenie nietylko dla istniejących organizmów, lecz stanowi również cenny materjał informacyjny przy projektowaniu nowych organizmów. Statystyka spełnia swoje zadanie tylko wówczas, gdy jest przejrzysta i oparta na właściwych zasadach: operując natomiast pojęciami niewłaściwemi, nieujed-nostajnionemi lub różnie pojmowanemi, prowadzi do błędnych wniosków, a więc nie osiąga swego celu. Aby statystyka była dobrą, należy stworzyć dla niej mocny jednolity fundament w postaci zasadniczych pojęć, charakteryzujących najlepiej i najwłaściwiej organizmy, których ma dotyczyć, oraz ich funkcje.

Fundament statystyki zakładów elektrycznych nie jest jeszcze dostatecznie skonsolidowany. Przyczyna tego leży w nieprzystosowaniu zasadniczych pojęć do charakteru nowoczesnych zakładów i ich skomplikowanych form oraz w zbyt wielkiej różnorodności pojęć częstokroć odmiennie pojmowanych.

W niniejszym referacie zestawione są ważniejsze pojęcia, charakteryzujące zakłady elektryczne pod względem technicznym i gospodarczym, przy jednoczesnem oświetleniu tych pojęć pod kątem widzenia struktury i potrzeb nowoczesnych zakładów elektrycznych. Celem referatu jest pozatem ujednostajnienie pojęć niezawsze właściwie lub też różnie pojmowanych. Niektóre propozycje, podane w niniejszym referacie, były już przedmiotem referatu, zgłoszonego przez autora na III Międzynarodowy Kongres Wytwórców Energji Elektrycznej w Brukseli w roku 1930.

Zakład elektryczny składa się w najogólniejszym przypadku z wytwórni (elektrowni) oraz sieci wraz ze stacjami przetwórczemi i rozdzielczemi i przyłączami. Pojęcia, charakteryzujące zakłady elektryczne, mogą więc dotyczyć bądź całego zakładu, bądź też poszczególnych jego części.

Wywtórczość. Nowoczesny wytwórczy zakład elektryczny (elektrownia) z jego różnorodnemi i skomplikowa-nemi funkcjami może i powinien być traktowany jako jeden nierozdzielny organizm, przeznaczony do wytwarzania energji elektrycznej z zasobów energetycznych przyrody, czyli do przetwarzania na energję elektryczną czy to energji, zawartej w materjałach opałowych (zakłady cieplne), czy to energji, zawartej w zasobach wodnych (zakłady wodne). Wszystkie poszczególne etapy fabrykacji, począwszy od doprowadzenia surowca — paliwa, względnie wody, — a skończywszy na wysłaniu gotowego fabrykatu w postaci energji elektrycznej z zakładu wytwórczego do sieci, stanowią jeden złożony proces przetwórczy. Wszelkie straty energji w poszczególnych procesach składowych stanowią ogólną stratę przetwarzanie energji, a więc są stratami fabrykacyjnemi.

Charakterystyką każdego zakładu przemysłowego jest produkcja użyteczna. Dla zakładu elektrycznego produkcją użyteczną jest energja, wysłana z zakładu wytwórczego. A więc jako wytwórczość zakładu rozumieć należy ilość energji, oddanej przez zakład wytwórczy do sieci.

Inne pojęcia wytwórczości, a więc wytwórczość mierzona na zaciskach prądnic, wytwórczość mierzona na szynach zbiorczych (pojęcie niejasne), określają tylko pewne etapy ogólnego procesu przetwarzania energji, lecz nie charakteryzują wyniku końcowego, t. j. użytecznej wytwórczości.

Statystyki notują zazwyczaj jako wytwórczość zakładów elektrycznych energję, wytworzoną przez prądnice. W drobnych zakładach wytwórczych o prymitywnej strukturze (posiadających np. tylko zespoły lokomobilowe) energja, wytwarzana przez prądnice, wyraża jednocześnie energję oddaną do sieci, a więc wytwórczość użyteczną (o ile pominiemy drobne zużycie energji na oświetlenie samej wytwórni). Miary tej nie można jednak stosować do zakładów nowoczesnych, w których, jak wiadomo, znaczna część energji, wydanej przez prądnice, zużywa się na szereg pomocniczych procesów, związanych z wytwarzaniem energji elektrycznej; w zakładach tych istnieją nawet specjalne prądnice, częstokroć o wielkiej mocy, które produkują energję wyłącznie na własne potrzeby zakładu wytwórczego.

Zakład wytwórczy produkować może energję różnego gatunku: przy różnych napięciach, różnych częstotliwościach lub różnych systemach prądu. Wytwórczość każdego gatunku energji może być notowana odrębnie, tak samo jak odrębnie notowane są różnorodne wyroby innych zakładów przemysłowych. Dla zilustrowania jednak ogólnej wytwórczości najbardziej interesującą jest wytwórczość sumaryczna, wyrażona w kilowatogodzinach energji oddanej do sieci, choćby w różnych gatunkach, podobnie jak to ma miejsce w innych zakładach przemysłowych, np. w hutach, które, poza szczegółową specyfikacją swych wyrobów, wyrażają całą produkcję w tonnach.

W niektórych przypadkach może zachodzić wątpliwość, czy procesy przetwarzania energji elektrycznej w zakładzie wytwórczym na inne napięcie, na inną częstotliwość lub inny system prądu, należy uważać jako funkcje, związane z wytwórczością energji elektrycznej, czy też traktować