5439978893

188

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

porządzalnej) zakładów pracujących ekonomicznie przy pomocniczej roli zakładów, pracujących mniej ekonomicznie, jako rezerw, względnie zakładów szczytowych.

Zdajemy sobie sprawę, źe ustalenie mocy rozporządzal-nej zakładu wytwórczego zawiera w sobie pewną dowolność, w niektórych bowiem przypadkach przez nieznaczne uzupełnienie urządzeń (np. ustawienie dodatkowej pompy zasilającej) moc rozporządzalna zakładu może być zwiększona. Drobne braki w urządzeniach pomocniczych, których uzupełnienie może wpłynąć na podwyższenie mocy rozporzą-dzalnej, nie powinny być brane pod uwagę, czyli zakład powinien być szacowany na moc, która może być osiągnięta choćby po dokonaniu pewnych uzupełnień w urządzeniach, o ile uzupełnienia te nie są zasadnicze.

Rezerwa. Zakład wytwórczy nie może stale oddawać do sieci pełnej mocy rczporządzalnej: urządzenia zakładu wymagają w pewnych okresach czasu remontu; w czasie ruchu zdarzają się przypadki uszkodzeń tych lub innych urządzeń, wskutek czego urządzenia te muszą być chwilowo wycofane z ruchu. Racjonalnie prowadzony zakład wytwórczy powinien zatem być rozbudowany szerzej, niżby to wynikało z warunków jego obciążenia, t. j. powinien posiadać w urządzeniach stale potrzebnych do ruchu odpowiednią rezerwę. Może być zatem mowa o rezerwie dla turbozespołów, kotłów, pomp i t. p.

Rezerwą tą stanowi różnica miądzy sumaryczną nominalną mocą, wzglądnie sumaryczną wydajnością, danych urządzeń zainstalowanych w zakładzie wytwórczym (turbozespołów, kotłów. pomp i t. p.) i nominalną mocą, wzgląd-nie wydajnością, tychże urządzeń, które jednocześnie stale mogą być w ruchu. Minimalną, aczkolwiek niezawsze wystarczającą. rezerwę dla danych urządzeń stanowi jedno urządzenie o największej mocy, względnie o największej wydajności (w kotłach conajmniej dwa kotły).

W literaturze spotyka się określenie rezerwy zakładu wytwórczego jako różnicy między mocą nominalną zainstalowanych prądnic, a największem obciążeniem tych prądnic. Ujęcie to jest niewłaściwe i nie charakteryzuje istotnej rezerwy, lecz tylko moc (na zaciskach prądnic) pozostającą do dyspozycji aż do obciążenia prądnic pełną mocą nominalną. W sensie tego określenia zakład, posiadający np. tylko jeden turbozespół aieobciążony całkowicie, posiadałby rezerwę równą różnicy między nominalną mocą turbozespołu a jego największem obciążeniem. Nie trzeba dowodzić, że tego rodzaju wniosek byłby całkowicie błędny.

Moc czynna. Jeżeli odliczymy rezerwę w poszczególnych urządzeniach zakładu wytwórczego (w turbozespołach, kotłach, pompach zasilających i t. p.), to zakład będzie mógł oddać do sieci moc mniejszą, niż moc rozporządzalna. Moc użyteczną, jaką zakład wytwórczy może oddać do sieci przy ruchu tylko cząści wszystkich swoich urządzeń, a mianowicie po odliczeniu urządzeń pozostających w rezerwie (w postoju), proponujemy nuzwać w odróżnieniu od mocy rozporządzalnej mocą czynną, a to z tego względu, >e charakteryzuje ona moc użyteczną zakładu przy ruchu urządzeń, które jednocześnie stale mogą hyć czynne.

Różnica między mocą rozporządzalną zakładu i jego mocą czynną jest odpowiednikiem pojęcia rezerwy w odniesieniu do całego zakładu wytwórczego i wynika z rezerw w poszczególnych urządzeniach.

Przy współpracy szeregu zakładów wytwórczych na wspólną sieć niektóre zakłady, pracujące specjalnie ekonomicznie, mogą, jak wspomnieliśmy wyżej, pracować przy pełnej mocy rozporządzalnej; wówczas moc czynna każdego z tych zakładów będzie równa jego mocy rozporządzalnej, rezerwą natomiast będą zakłady pracujące mniej ekonomicznie.

Sprawność zakładu wytwórczego. Różnica między energją wytworzoną, czyli oddaną do sieci, a dostarczoną do zakładu wyraża straty na przetwarzanie energji, przyczem w tych stratach mieszczą się zarówno straty bezpośrednie, jak i zużycie energji na potrzeby własne zakładu.

Stosunek energji elektrycznej, wytworzonej w pewnym okresie czasu, do energji cieplnej, względnie wodnej, dostarczonej do zakładu w tym samym okresie czasu, wyraża średnią sprawność zakładu. Dla ustalenia sprawności energja oddana i dostarczona musi być wyrażona w dowolnych, lecz jednakowych jednostkach. Dla zakładów cieplnych energja oddana oraz energja dostarczona może być wyrażona np. w kalorjach.

W dotychczasowych statystykach nie mówi się o sprawności zakładów wytwórczych, natomiast podaje się zużycie energji elektrycznej na własne potrzeby zakładu. Zużycie to nie wyraża pełnych strat, związanych z wytwarzaniem energji elektrycznej, a zatem nie charakteryzuje sprawności zakładu; przeciwnie w pewnych okolicznościach zakład wytwórczy, pracujący zasadniczo ekonomiczniej, może wykazywać większe zużycie energji elektrycznej na własne potrzeby, niż zakład podobny pracujący mniej ekonomicznie, a to w przypadku, gdy w pierwszym zakładzie napęd urządzeń pomocniczych jest zelektryfikowany, a w drugim — urządzenia pomocnicze napędzane są zapomocą silników parowych; zużycie energji elektrycznej na własne potrzeby zakładu wytwórczego ilustruje więc tylko stopień zelektryfikowania urządzeń pomocniczych.

Własne zużycie energji w nowoczesnych zakładach wytwórczych nie da się ściśle ustalić i zanalizować; w zakładach cieplnych np. część energji, zużytej do napędu urządzeń pomocniczych, może być w dalszym ciągu częściowo odzyskana; energja dostarczana do poszczególnych urządzeń pomocniczych nie zawsze jest mierzona, pomiar bowiem tej energji byłby niezwykle skomplikowany, a nawet często niemożliwy. Charakterystyką zakładu wytwórczego jako całości, z punktu widzenia racjonalności technicznej, może być więc tylko jego sprawność, pojęła w sposób wyżej określony.

Moc przyłączonych urządzeń. Jako moc przyłączonych urządzeń należy rozumieć sumę nominalnych mocy odbiorników. Kontrola przyłączonych odbiorników nie jest łatwa, •zwłaszcza w wielkich zakładach przemysłowych, które pobierają energję do różnych potrzeb. Z tą samą trudnością spotykamy się również u drobnych odbiorców, trudno bowiem narażać odbiorców na stałe przykrości z powodu kontrolowania ich urządzeń.

O dokładnej statystyce mocy odbiorników nie może zatem być mowy. Dla nowych instalacyj moc odbiorników może być notowana według zgłoszeń odbiorców, dla dawniejszych zaś instalacyj — przy okresowych kontrolach. U większych odbiorców, u których kontrola jest jeszcze trudniejsza, jako moc przyłączonych urządzeń może być przyjęta moc zainstalowanych transformatorów oraz silników wysokiego napięcia.

Nie wchodzimy tu w szczegóły podziału przyłączonych urządzeń na grupy; podział ten powinien być dokonany stosownie do przeznaczenia zużywanej energji (a więc np. do oświetlenia, grzejnictwa, drobnego napędu, napędu zakładów przemysłowych, trakcji, rolnictwa i t. p ). Podział ten może być mniej lub więcej szczegółowy w zależności od zakresu obserwacyj, prowadzonych przez zakłady elektryczne.

Energja, dostarczona odbiorcom, notowana jest zazwyczaj w statystykach pod nazwą sprzedaży energji. Pojęcie sprzedaży jest pojęciem raczej handlowem. W statystykach zakładów elektrycznych nie możemy rozróżniać energji sprzedanej, t. j. dostarczonej za opłatą, od energji doslar-