5399619328

Teoria czynności Tadeusza Tomaszewskiego¹

Maria Materska

Tadeusz Tomaszewski - urodzony w roku 1910, absolwent Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skło-dowskiej w Lublinie - jest w historii polskiej psychologii postacią wyjątkową. Jego dorobek naukowy i talent organizacyjny - przemnożone przez osiągnięcia jego uczniów - wpłynęły w decydujący sposób na kształt i prestiż polskiej psychologii wśród innych dyscyplin naukowych, a także wyznaczyły jej międzynarodową rangę.

Geneza i pierwsza wersja teorii czynności

Tadeusz Tomaszewski kształcił się i pracował w początkowym okresie swej kariery w jednym z najbardziej dynamicznych środowisk naukowych w Polsce, zwanym Szkołą Lwowsko-Warszawską. W latach 1938/1939 odbywał staż w Paryżu u Henri Pierona i Henri Wallona. Po zakończeniu wojny przeniósł się do Lublina, gdzie w ciągu pięciu lat pracował na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Po habilitacji na Uniwersytecie Wrocławskim otrzymał tytuł profesora na UMC-S. Działo się to w pierwszych latach powojennych, które były dla polskiej psychologii okresem odbudowy zaplecza instytucjonalnego oraz materialnego, zniszczonego niemal całkowicie podczas wojny 1939 roku i okupacji niemieckiej. Odbudowie tej towarzyszył wielki entuzjazm i determinacja. Tomaszewski wspomina, że w pierwszych miesiącach swojej pracy w Lublinie mieszkał w budynku uniwersytetu i nocował w sali wykładowej, co nie przeszkadzało mu prowadzić od rana zajęć ze studentami w tejże sali.

Do 1946 roku - mimo zdziesiątkowania i rozproszenia kadry naukowej - restytuowano przedwojenne uniwersyteckie katedry psychologii w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i uruchomiono nowe w powstających uniwersytetach: Wrocławskim, Łódzkim, Lubelskim i Toruńskim. Przyjęta w tym czasie koncepcja rozwijania psychologii nawiązywała do okresu międzywojennego. Psychologowie kształ-

13

1

Tekst ten jest polskojęzyczną wersją artykułu zamieszczonego w European Psychologist, 1996, vol. lri, s. 51-55.