5399619341

Wstęp

Teoria czynności sformułowana przez Profesora Tadeusza Tomaszewskiego w 1963 roku oceniana jest współcześnie jako ważny wkład powojennej psychologii polskiej w światową myśl psychologiczną. W owym czasie znaczny wpływ na sposób uprawiania psychologii, także w Polsce, zaczęła już wywierać psychologia amerykańska (ekspansywnie rozwijająca się po drugiej wojnie światowej), dominował w niej behawioryzm, wprawdzie w zmodyfikowanej wersji tzw. neobe-hawioryzmu czy teorii S-R. Wkład Tomaszewskiego uzupełniający ową wszechwładnie panującą formułę (S-R) polegał na jej rozszerzeniu: po pierwsze o zadanie, które uruchamia proces wykonywania reakcji R (u Tomaszewskiego czynności) i po drugie o wynik czy cel, do którego czynność prowadzi, co daje nam: Z(S-R)W. Wkład ten współgrał z innymi próbami przezwyciężania behawioryzmu (por. Miller, Galanter, Pribram, 1960/1980¹), co w efekcie doprowadziło do powstania dominującej obecnie psychologii poznawczej. Bardzo elegancki, a zarazem treściwy wykład swej teorii przedstawił Profesor Tomaszewski w 1969 roku na Uniwersytecie w Louvain, który to wykład mamy przyjemność po raz pierwszy zaprezentować Czytelnikom w niniejszym zbiorze.

Teoria czynności jest przede wszystkim doceniana przez polskich psychologów. Wywarła ona znaczny wpływ na drugie, licząc od drugiej wojny, pokolenie adeptów tej dyscypliny, a zwłaszcza - choć nie tylko - na bezpośrednich uczniów Profesora Tomaszewskiego, którzy dawali wyraz uznaniu dla swego Mistrza jeszcze za jego życia - raz w 65-lecie urodzin, publikując Studia nad teorią czynności pod redakcją Idy Kurcz i Janusza Reykowskiego (1975), a drugi raz - w 85-lecie, organizując konferencję W kręgu teorii czynności i przygotowując zbiór pod tymże tytułem pod redakcją Wiesława Łukaszewskiego (1995).

Teraz, w dwa lata po śmierci Profesora, jesteśmy nadal przekonani o dużej inspirującej wartości tej teorii i o możliwościach tak jej rozszerzania i uzupełniania, jak i wykorzystywania do interpretacji innych zjawisk i procesów psychologicznych, którymi ona bezpośrednio się nie zajmowała. To przekonanie sprawiło, że postanowiliśmy dać mu wyraz w odrębnej publikacji. Stąd niniejszy tom; drugi człon jego tytułu (...) nowe perspektywy ma wskazywać owe nowe możliwości rozwoju interesującej nas teorii i nowe interpretacje jej treści.

W rok po śmierci Profesora (w marcu 2001 r.) została zorganizowana na Uniwersytecie Warszawskim konferencja pt. Profesor Tadeusz Tomaszewski - mistrz

7

Tu i dalej druga data odnosi się do daty wydania danej pozycji w języku polskim (przyp. red.).