5484453878

4/1993

URANIA

99

Tabela 1.

Podstawowe dane instrumentów HST.

	pole widzenia	zakres długości fal (nm)	rozdzielczość	graniczna wielkość gwiazdowa
WF/PC	154" x 154”; 66" x 66"	115 - 1100	0.1"; 0.04"	27
FOC	22" x 46"; 11" x 22"	115 - 650	0.04"; 0.02"	29
FOS	0.1" - 4.3"	115 - 850	250; 1300	26; 22
GHRS	0.25"; 2"	105 - 320	2000; 20000; 100000	19; 16; 14
HSP	0.4"; 1"	120 - 900	10'* sekundy	24

wiąc, jest to tzw. Ritchey-Chrćtien. (Różnica w tym, że w pierwszym przypadku zwierciadło główne ma kształt paraboliczny, w drugim hiperbołiczny; większość z konstruowanych ostatnio dużych teleskopów to właśnie reflektory typu Ritchey-Chrćticna). Szkic widzimy na rysunku 1.

Przy każdym teleskopie sprawą podstawową jest wyposażenie w odpowiednie instrumenty do rejestrowania zbieranego przez teleskop promieniowania. Obecne wyposażenie HST składa się z pięciu głównych pozycji. Angielskie nazwy tych instrumentów oraz używane skróty brzmią: The Widc Field and Planctary Camera — WF/PC, The Faint Objęci Camera — FOC, The Faint Object Spectrograph — FOS, The Goddard High Resolution Spectrograph — GHRS, The High Spccd Photo-meter — HSP.

W Thbeli 1 zebrane są podstawowe dane o tych instrumentach. (Graniczne wielkości gwiazdowe oraz dane o zdolności rozdzielczej odpowiadają wartościom przewidywanym dla pełnosprawnej aparatury.)

Wymieniona jako pierwsza — kamera WF/PC — stanowi główny, najczęściej używany instrument. Jest to jedyny z wymienionej piątki instrumentów, który umieszczony jest nieosiowo, tj. z boku; do kamery tej promieniowanie dochodzi za pośrednictwem dodatkowego lustra (rys. 1). Jak wynika z pierwszego członu nazwy, oraz z danych w Thbeli, jest to kamera szerokokątna, o dużym polu widzenia; umożliwia ona uzyskiwanie obrazów większych fragmentów nieba. Występują tu dwa warianty, ale zwróćmy uwagę, że nawet ten o większym polu obejmuje de facto niewielki fragment nieba (tarcza Księżyca składałaby się z około setki takich poletek). Drugi człon o nazwie tego instrumentu — kamera planetarna — wprowadzony został dlatego, iż aparatura ta nadaje się znakomicie do obserwacji większych planet. Prosty rachunek wskazuje, że np. tarcza Jowisza mieścić się będzie w oferowanym wariancie pola widzenia 66" x 66" (średnica Jowisza to 1/10 średnicy Słońca, a znajduje się on średnio 5 razy dalej; z podzielenia średnicy kątowej Słońca, 32’, przez 5x10, otrzymujemy średnicę kątową Jowisza - około 40"). Kamera WF/PC stwarza możliwości obserwacyjne, jakich dostarczały Voyagcry, znajdując się w odległości kilku milionów kilometrów od planety — ale przewaga "teleskopu Kosmicznego w tym, iż sonda stwarza okazję jednorazową, podczas gdy tu możemy prowadzić obserwacje w sposób ciągły. Takim spektakularnym odkryciem, dokonanym za pośrednictwem tej kamery, było zaobserwowanie już w sierpniu 1990 roku owej głośnej białej plamy, tj. „burzy” kryształków amoniaku na Saturnie (patrz zdjęcie na drugiej stronic okładki u góry). Zwróćmy wreszcie uwagę, że kamera WF/PC o-feruje możliwości obserwowania w spo-