5487408299

Chronologia absolutna kurhanu w Kolosach 163

nad dolną Nidą (m.in. Kempisty 1970; 1978). Akcja ta była częścią prac terenowych Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW. Po raz pierwszy przebadano wówczas w systematyczny sposób obiekty kurhanowe na Wyżynie Małopolskiej (Kolosy, kurhan I, Miernów, kurhany I i II oraz Żerniki Górne). Do chwili obecnej na obszarze nadnidziańskim prace wykopaliskowe na 6 kurhanach (oprócz czterech wyżej wymienionych obiektów: kurhan 1 w Ma życach oraz „Mogiła” w Zagaju Stradowskim). W przypadku każdego z tych obiektów zadokumentowano skomplikowaną i nie do końca jasną sytuację stratygraficzną. Zawsze stwierdzano mnogość grobów i wiążącą się z tym wielofazowość użytkowania miejsca grzebalnego. Pomimo trudności interpretacyjnych, materiały z kopców nad dolną Nidą są obecnie najważniejszym źródłem przy rozpatrywaniu wielu aspektów badań nad przełomem neolitu i wczesnej epoki brązu w zachodniej Małopolsce. Na tym obszarze, cztery kurhany opracowane przez A. Kempistego są do dnia dzisiejszego jedynymi w pełni przebadanymi obiektami (to znaczy takimi, które w momencie badań posiadały jeszcze dobrze widoczne nasypy). Piątym mógłby być kurhan w Zagaju Stradowskim, którego chronologia jest jednak ciągle dyskutowana (Burchard 1998).

W momencie rozpoczęcia badań kurhan w Kolosach był już bardzo rozoran : przy średnicy ok. 30 metrów miał wysokość jedynie 90 centymetrów (Kempisty 1978, 233). Prace wykopaliskowe nie objęły całej zajętej przez niego powierzchni: poza ich zasięgiem pozostały fragmenty wschodniej i północnej części nasypu. W obrębie nasypu natrafiono na 3 obiekty (nr 2-4; Ryc. 1). Ponadto, w części centralnej zadokumentowano dwa wkopy nowożytne, a w nich materiały z 1. połowy XX wieku. Na wypełniska tych obiektów składała się m.in. znaczna ilość kamieni wapiennych — ok. 200 kg (Kempisty 1978, 234). Zdaniem A. Kempistego wkopy nowożytne zniszczyły centralny grób podkurhanowy (nazwany przez niego „grobem 1"). Poza wspomnianymi wyżej kamieniami, potwierdzeniem tego są — według autora badań — także fragmenty amfory KCS, odkryte we wkopie oraz w warstwie humusu (Kempisty 1978, ryc. 274). Należy tu jednak zaznaczyć, że pewnym świadectwem istnienia „grobu 1" w miejscu wkopów była jedynie koncentracja dużej ilości kamieni, analogicznych jak w opisywanym niżej obiekcie 4 (z tego względu można przypuszczać, że groby 1 i 4 posiadały zbliżoną konstrukcję). Fragmenty naczynia mogły być z nim związane, ale mogły również trafić do grobu przypadkowo, w trakcie zasypywania.

Przed usypaniem nasypu powstał niewątpliwie grób 3. Była to duża jama o migdałowatym kształcie i wymiarach 3,5 x 2,2 metrów (Ryc. 2: A). Posiadała głębokość około 80 cm od pierwotnego poziomu ziemi. Jej ściany obłożone były kamieniami wapiennymi na całej swojej wysokości. Podobne kamienie tworzyły również 5-6 warstw w obrębie wypełniska. Pozostaje nierozstrzygnięte, czy kamienie zostały ułożone bezpośrednio na zmarłych, czy też były od nich oddzielone konstrukcją drewnianą. Za jej istnieniem przemawia obecność „zbutwiałego drewna” tuż ponad poziomem szkieletów (Kempisty 1978, 272). Wschodnia część obiektu zapadła się ok. 50-85 cm na skutek destrukcji wydrążonej pod nim niszy grobu 4 (KCS; Ryc. 1 oraz 2: A,B). Nastąpiło to gwałtownie i jednorazowo, o czym świadczy niezaburzony układ fragmentów szkieletów ludzkich w zapadlisku (Kempisty 1978, 236).