5833210866

Wstęp

W ubiegłym roku minęło 10 lat od momentu rozpadu ZSRR oraz pojawienia się na mapie Europy nowych niepodległych państw, co ma szczególne znaczenie dla krajobrazu geopolitycznego Starego Kontynentu, przeżywającego kolejną wielką przemianę w swych dziejach. Znalezienie miejsca w nowej Europie jest ważnym zadaniem dla wschodnich sąsiadów Polski. Nie chodzi bynajmniej tylko o geopolityczne orientacje nowych państw, lecz przede wszystkim o przeprowadzenie gruntownych zmian w polityce wewnętrznej, zbudowanie demokratycznego systemu państwa prawa, mechanizmów gospodarki rynkowej oraz podstaw społeczeństwa obywatelskiego. Przebieg procesów transformacji polityczno-społecznej wywiera istotny wpływ zarówno na stabilność wewnętrzną krajów dokonujących przemian, a także bezpieczeństwo i rozwój całego regionu Europy Środkowej i Wschodniej. Stwarza być może niepowtarzalną okazję zażegnania konfliktów i nieporozumień oraz ułożenia trwałych, dobrosąsiedzkich i partnerskich stosunków dwustronnych, a także możliwość zniwelowania różnic cywilizacyjnych pomiędzy zachodnią i wschodnią częścią kontynentu.

W ciągu ostatniej dekady Rosja, Ukraina i Białoruś pokonały już część długiej i żmudnej drogi od społeczeństwa stanowego do społeczeństwa nowoczesnego. Oczywiście, iż nie wszędzie procesy te przebiegają jednakowo, szybko i sprawnie. Pomimo zauważalnych różnic kraje te mają także wiele podobnych cech w przezwyciężaniu wspólnej spuścizny komunistycznej. Historia podarowała nam niepowtarzalną okazję być świadkami ciekawych przemian społeczno-politycznych, gospodarczych i ustrojowych w tej części Europy. Powstałe na zgliszczach reżymu totalitarnego państwa stopniowo nabierają cech społeczeństwa demokratycznego. Jednak przejście do demokracji w nowopowstałych państwach wymaga jeszcze wielopłaszczyznowych przekształceń rzeczywistości, ponieważ zapoczątkowane procesy transformacji przyniosły także trudności, napięcia i konflikty na tle społeczno-politycznym, ekonomicznym i kulturowym.

Dynamika przemian w państwach Europy Wschodniej znacznie wyprzedziła stan wiedzy społeczeństwa polskiego na ten temat. Z tego względu dekada przemian zainspirowała pracowników oraz doktorantów Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego do przygotowania serii wydawniczej „Europa Wschodnia - dekada transformacji”, składającej się z trzech tomów poświęconych tym zagadnieniom odpowiednio na Ukrainie, w Rosji i na Białorusi. Studia podsumowujące pierwszy okres transformacji systemowej umożliwią kompleksowe spojrzenie na procesy zmian w Rosji, Ukrainie i Białorusi. Celem uzasadnienia realizowanego programu warto nadmienić, iż tego typu badania należą w Polsce do nowatorskich. Ostatnimi czasy na polskim rynku wydawniczym ukazały się co prawda prace A. Czajowskiego (2001), Demokratyzacja Rosji w latach 1987-1999, traktująca o transformacji systemu politycznego, pod red. A. Stępień (1999), Współczesna Rosja. Leksykon. Polityka. Organizacje. Społeczeństwo oraz A. J. Madery (2000), Miedzy Rosją a Europą. Ukraina na rozdrożu, przedstawiająca różne aspekty meandrów polityczno-społecznych państwa nad

4